Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου: Κ. Καρυωτάκης (συνέχεια)/ Μαθήματα εβδομάδων 18-22/5 και 25-29/5

Σημειώσεις από το προηγούμενο μάθημα 

Επανερχόμαστε στο “Βράδυ” του Καρυωτάκη, ακούγοντας και τη μελοποίηση εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=cUUAT7JG9gw

Κ. Γ. Καρυωτάκης, Βράδυ

Τα παιδάκια που παίζουν στ' ανοιξιάτικο δείλι
–μια ιαχή μακρυσμένη–,
τ' αεράκι που λόγια με των ρόδων τα χείλη
ψιθυρίζει και μένει,

τ' ανοιχτά παραθύρια που ανασαίνουν την ώρα,
η αδειανή κάμαρά μου,
ένα τρένο που θα 'ρχεται από μια άγνωστη χώρα,
τα χαμένα όνειρά μου,

οι καμπάνες που σβήνουν, και το βράδυ που πέφτει
ολοένα στην πόλη,
στων ανθρώπων την όψη, στ' ουρανού τον καθρέφτη,
στη ζωή μου τώρα όλη…

Συνεχίζουμε την ανάλυση.

Συμπεράσματα: [συμπληρώνουμε όπου υπάρχει __________]

- Θέμα: Η ώρα που βραδιάζει, το φως σταδιακά υποχωρεί και αποκαλύπτεται η ψυχική διάθεση του ποιητή

Βρισκόμαστε σε αστική περιοχή, ο χρόνος εξελίσσεται (από το δειλινό στο βράδυ), ο ποιητής βλέπει τα παιδιά που παίζουν, νιώθει τον αέρα που πνέει, είναι μόνος στο δωμάτιό του, βλέπει/ακούει το τρένο, ακούει τις καμπάνες, βλέπει/ νιώθει το βράδυ να σκεπάζει την πόλη.

Το βράδυ γίνεται το σύμβολο της ψυχικής διάθεσης του ποιητή: βαθιά θλίψη, απώλεια χαράς, ματαίωση προσδοκιών και ονείρων, μοναξιά

Αναζητούμε πώς επιτυγχάνεται αυτό στην τελευταία στροφή:

-μεταφορά __________

-ασύνδετο ___________

-αποσιωπητικά ________

- Υπενθύμιση εικόνων και σχολιασμός της υποβλητικότητας:

μεταδίδουν την ψυχική διάθεση του ποιητή, έχουν και “ηχητική επένδυση” (ακουστικές)

κυρίαρχη διάθεση: μελαγχολία

- Παράλληλα: σχολιασμός στίχου __________,

μέτρου __________,

ομοιοκαταληξίας __________,

επανάληψης __________

Αποτέλεσμα: μουσικότητα

- Γλώσσα: απλή δημοτική

- “Αφήγηση”: σε α΄ πρόσωπο (εξομολογητική διάθεση)

- Ύφος: χαμηλόφωνο

Εκφραστικά μέσα: εντοπίσαμε

- Μεταφορές: __________

- Προσωποποιήσεις: __________

- Ασύνδετο: __________

- Υπερβατό: __________

- Χρήση αποσιωπητικών: __________

Χαρακτηριστικά συμβολισμού/ νεοσυμβολισμού:

- Δεν ενδιαφέρει το νοηματικό περιεχόμενο, αλλά η ψυχική διάθεση

- Η ψυχική-συναισθηματική κατάσταση αποδίδεται έμμεσα με τη χρήση συμβόλων/ αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου δημιουργούν υποβλητικές εικόνες

- Μελαγχολική-ρευστή ατμόσφαιρα

- Μουσικότητα

- Χαμηλός τόνος

Μαθήματα εβδομάδας 18-22/5

- Με αφορμή την επιστροφή μας στην τάξη, διαβάσαμε μία από τις “Ιστορίες του κ. Κόινερ” του Μπέρτολτ Μπρεχτ και διατυπώσαμε τις σκέψεις και τα συμπεράσματά μας:

“Ο κύριος Κόινερ διέσχιζε μια κοιλάδα, όταν έξαφνα πρόσεξε πως πατούσε στα νερά. Και τότε κατάλαβε πως η κοιλάδα του ήταν στην πραγματικότητα ένας θαλάσσιος βραχίονας και πως πλησίαζε η ώρα της πλημμυρίδας. Σταμάτησε, λοιπόν, κοιτάζοντας γύρω του μήπως δει καμιά βάρκα, κι όσο κράτησε η ελπίδα του για τη βάρκα, δεν έκανε βήμα. Και καθώς η βάρκα δεν φαινόταν πουθενά, εγκατέλειψε την πρώτη ελπίδα κι άρχισε να ελπίζει πως το νερό δεν θα ανέβαινε άλλο. Μα όταν το νερό του έφτασε ως το σαγόνι, εγκατέλειψε κι αυτή την ελπίδα και κολύμπησε. Είχε καταλάβει, επιτέλους, πως αυτός ήταν η βάρκα.”

Στη συνέχεια...

- Θυμηθήκαμε στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Κώστα Καρυωτάκη, με έμφαση στη διάθεση και τα χαρακτηριστικά της ποίησής του, σύμφωνα και με όσα είπαμε στο 4ο, 5ο και 6ο διαδικτυακό μάθημα.

- Θυμηθήκαμε τα βασικά χαρακτηριστικά του συμβολισμού (βλ. τις σημειώσεις στο 6ο διαδικτυακό μάθημα).

- Αναλύσαμε το ποίημα “Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα”, σύμφωνα με τις σημειώσεις του 7ου διδικτυακού μαθήματος 

(https://eclass.sch.gr/modules/units/?course=G635111&id=511227).

Εργασία:

Να συγκρίνετε τα ποιήματα “Βράδυ” και “Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα” του Κώστα Καρυωτάκη και να καταγράψετε τα συμπεράσματά σας. Συγκεκριμένα:

- Ποιες ομοιότητες παρατηρείτε ως προς το περιεχόμενο; Υπάρχουν διαφορές; Ποιες;

- Τι παρατηρείτε ως προς την τεχνική (στίχοι-στροφές-μέτρο-ομοιοκαταληξία-εκφραστικά μέσα); Ποιο από τα δύο ποιήματα θα χαρακτηρίζατε πιο “παραδοσιακό” και ποιο περισσότερο “νεωτερικό/μοντέρνο”; Γιατί;

- Τι θα λέγατε για την κυρίαρχη διάθεση σε κάθε ποίημα;

Μαθήματα και εργασίες εβδομάδας 25-29/5

1ο μέρος: Καρυωτάκης και Λαφόργκ - Συμβολισμός

- Αναλύσαμε το ποίημα “Μοιρολόι φεγγαριού στην επαρχία” του γάλλου συμβολιστή ποιητή Ζυλ Λαφόργκ

(σ. 155 του σχολικού βιβλίου/ http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/351/2368,9019/).

- Στην προσέγγισή μας ακολουθήσαμε, σε γενικές γραμμές, το σχέδιο που διαμορφώνουν οι ερωτήσεις:

α. Ποιες προσδοκίες μάς δημιούργησε ο τίτλος και ποια ήταν η εντύπωσή μας μετά την πρώτη ανάγνωση (συναισθήματα, σκέψεις);

β. Πώς εξελίχθηκαν οι πρώτες εντυπώσεις με τη δεύτερη ανάγνωση; Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος; Προσπαθούμε να το διατυπώσουμε.

γ. Ποια “ιστορία” μας λέει το ποίημα; Ποιες είναι οι κυρίαρχες εικόνες και ποια ατμόσφαιρα διαμορφώνουν;

δ. Ποια κατάσταση αντιμετωπίζει ο αφηγητής/ποιητής; Ποια είναι τα συναισθήματά του και σε ποια σημεία αποκαλύπτονται (εντοπισμός λέξεων-φράσεων);

ε. Ποια στοιχεία της εξωτερικής πραγματικότητας λειτουργούν ως σύμβολα της συναισθηματικής κατάστασης του ποιητή;

στ. Σε ποια σημεία του ποιήματος εντοπίζεται ειρωνεία;

ζ. Πώς ερμηνεύονται οι δύο τελευταίοι στίχοι του ποιήματος;

Εργασία

Σύμφωνα με όσα συζητήσαμε, αλλά και ύστερα από μια πιο προσεκτική δική σας σύγκριση, ποιες ομοιότητες, ως προς το περιεχόμενο των ποιημάτων, βρίσκετε ανάμεσα στο ποίημα του Ζυλ Λαφόργκ και στα ποιήματα του Καρυωτάκη “Βράδυ” και “Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα”; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα.

2ο μέρος: Το ταξίδι

- Με αφορμή την επιθυμία ενός ανεκπλήρωτου ταξιδιού, την οποία διακρίναμε στα ποιήματα και του Καρυωτάκη και του Λαφόργκ, διαβάσαμε τα παρακάτω σχετικά αποσπάσματα από το “Βιβλίο της Ανησυχίας” του Φερνάντο Πεσσόα (Φερνάντο Πεσσόα, “Το βιβλίο της Ανησυχίας”, μτφρ. Άννυ Παπασταύρου, εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

A. Ταξίδεψα. Ταξίδεψα στον χρόνο, ασφαλώς, αλλά όχι από τούτη δω την πλευρά του χρόνου, που τον μετράμε με ώρες, μέρες ή μήνες· εγώ ταξίδεψα από την άλλη του πλευρά, εκεί που ο χρόνος δεν γνωρίζει μέτρο. Κυλάει, μα δεν είναι δυνατόν να μετρηθεί.

Ποιο ήταν το καράβι που πάνω του ταξίδεψα; Το ατμόπλοιο “Όποιο Να ’ναι”. Γελάτε. Κι εγώ, κι ίσως μάλιστα μαζί σας. Γιατί ποιος μας το λέει, σ’ εσάς και σε μένα, πως δεν γράφω λόγια συμβολικά; Τι σημασία έχει. Σαλπάρισα το δειλινό. Έχω ακόμη στ’ αυτιά μου τον μεταλλικό ήχο της άγκυρας που σηκωνόταν.

Επισκέφθηκα Ευρώπες Νέες. Κωνσταντινουπόλεις διαφορετικές υποδέχτηκαν την ιστιοφόρο είσοδό μου σε Βοσπόρους ψεύτικους. Ρωτάτε αν έφτασα με πανιά στο Βόσπορο. Ναι, όπως σας το λέω, έτσι έγινε: έφυγα μ’ ένα ατμόπλοιο που στο λιμάνι έφτασε ιστιοφόρο. Λέτε πως αυτό είναι αδύνατο. Μα γι’ αυτό και μου συνέβη.

B. Να ταξιδέψω; Για να ταξιδέψω φτάνει να υπάρχω. [...]

Εάν φαντάζομαι, βλέπω. Τι παραπάνω κάνω ταξιδεύοντας; [...] Στην πραγματικότητα η άκρη του κόσμου, όπως και η αρχή του, είναι η προσωπική μας σύλληψη του κόσμου. Μέσα μας είναι που τα τοπία έχουν τοπίο. Γι’ αυτό, όταν τα φαντάζομαι, τα δημιουργώ. Αν τα δημιουργώ, υπάρχουν, και, εφόσον υπάρχουν, τα βλέπω όπως βλέπω και τ’ άλλα. Γιατί να ταξιδέψω; Στη Μαδρίτη, στο Βερολίνο, στην Περσία, στην Κίνα, στον καθένα από τους δύο Πόλους, πού αλλού θα βρισκόμουνα παρά μέσα σε μένα τον ίδιο, με τη δική μου ιδιαιτερότητα και τον δικό μου τρόπο να αισθάνομαι.

Η ζωή είναι αυτό που εμείς την κάνουμε να είναι. Τα ταξίδια είναι οι ταξιδιώτες. Αυτό που βλέπουμε δεν είναι αυτό που βλέπουμε, είναι αυτό που είμαστε.

Εργασία

Επιλέγουμε από τα παραπάνω αποσπάσματα τη φράση/τις φράσεις που μας προκαλούν ενδιαφέρον, συγκίνηση, απορία... Αιτιολογούμε την επιλογή μας και διατυπώνουμε τα σχόλια και τις σκέψεις μας με αφορμή αυτήν τη φράση/αυτές τις φράσεις.