Τρίτο μάθημα στην Ιστορία Β΄ Γυμνασίου: Η νομοθεσία των Μακεδόνων και η σύκρουσή τους με τους "δυνατούς"

Α. Ανακεφαλαιώνοντας τα δύο προηγούμενα μαθήματα, συγκεντρώνουμε τις γνώσεις μας για τη συγκρότηση της βυζαντινής κοινωνίας και συμπληρώνουμε τον παρακάτω πίνακα:

Η βυζαντινή κοινωνία από την κορυφή ως τη βάση

Αυτοκράτορας
"Δυνατοί”
Πόλεις	Επαρχία
Μεσαία τάξη
Δήμος	Πένητες
Δούλοι

Β. Άμεσα συνδεδεμένο με όσα μάθαμε για τη βυζαντινή κοινωνία είναι το κεφάλαιο με τίτλο: Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους “δυνατούς” (σ. 50-51)

1. Σχολιάζουμε τον τίτλο της ενότητας

α. Για τη Μακεδονική δυναστεία δείτε τον πίνακα. Ποιοι αυτοκράτορες μας είναι γνωστοί και γιατί;

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ

Βασίλειος Α' (867-886)

Λέων ΣΤ' (886-912)

Αλέξανδρος (912-913)

Κωνσταντίνος Ζ' (913-959) Ρωμανός Α' Λακαπηνός (920-944)

Ρωμανός Β' (959-963)

Νικηφόρος Β' Φωκάς (963-969)

Ιωάννης Α' Τζιμισκής (969-976)

Βασίλειος Β' (976-1025)

Κωνσταντίνος Η' (1025-1028)

Ρωμανός Γ' Αργυρός (1028-1034)

Μιχαήλ Δ' (1034-1041)

Ζωή και Θεοδώρα (1042)

Κωνσταντίνος Θ' Μονομάχος (1042-1055)

Θεοδώρα (1055-1056)

β. Ας θυμηθούμε τη σημασία του όρου “δυνατοί” και ας σκεφτούμε: Γιατί η αυτοκρατορική εξουσία έφτασε να συγκρουστεί μαζί τους; (θυμηθείτε και την κατάσταση σε προηγούμενους αιώνες)

2. Συμπληρώνουμε με τη βοήθεια των πληροφοριών του βιβλίου

Η αναθεώρηση της νομοθεσίας από τους Μακεδόνες στόχευε:

α) στην _______________________ της διοίκησης, β) στην _________________ των επειγόντων κοινωνικών προβλημάτων, γ) στην __________________ των νόμων στις οικονομικές-κοινωνικές συνθήκες της εποχής

Συλλογές νόμων ή μεμονωμένοι νόμοι:

Εκτός από τον Πρόχειρο Νόμο, την Επαναγωγή και τα Βασιλικά, η νομοθεσία των Μακεδόνων περιλάμβανε:

- το Επαρχικόν Βιβλίον: μας είναι ήδη γνωστό – τι περιείχε;

___________________________________________________

- τις Νεαρές: ο όρος μάς είναι γνωστός – από πού; Τι σημαίνει;

___________________________________________________

Οι συγκεκριμένες Νεαρές πάντως απέβλεπαν κυρίως στον περιορισμό της μεγάλης ιδιοκτησίας, αφού από το 922 ως το 1002 οι αυτοκράτορες προσπαθούν με Νεαρές να προστατεύσουν την αγροτική κοινότητα και τους ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών.

3. Αξιοποιούμε τις πηγές

Γιατί όμως οι αυτοκράτορες προστατεύουν τους αγρότες; Ας διαβάσουμε τη Νεαρά του έτους 934, για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.

“Η εξουσία τέτοιων ισχυρών προσώπων (των δυνατών) αύξησε υπερβολικά τη μεγάλη ταλαιπωρία των φτωχών, διότι (οι δυνατοί) με το πλήθος των οικόσιτων υπηρετών τους, των μίσθαρνων οργάνων τους και των άλλων παρατρεχάμενων και ακολούθων τους προκάλεσαν βίαιες επιθέσεις, διώξεις, αγγαρείες (υποχρεωτική προσφορά υπηρεσιών), άλλες θλίψεις και στενοχώριες (στους φτωχούς) και προξένησαν μεγάλη καταστροφή στο κοινό συμφέρον [...].

Αλλά η ύπαρξη πολλών μικροϊδιοκτητών προσφέρει μεγάλα οφέλη στο κράτος, καθώς αυτοί πληρώνουν φόρους και παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες στο κράτος. Τα οφέλη αυτά θα εκλείψουν, αν μειωθεί ο αριθμός των μικροκτηματιών. Όσοι λοιπόν είναι επιφορτισμένοι με τη δημόσια ασφάλεια πρέπει να απαλλαγούν από τους ταραξίες, να απομακρύνουν τα ενοχλητικά στοιχεία και να διασφαλίσουν τη δημόσια σωτηρία”. (N. Svoronos, Les novelles des empereurs Macedoniens ..., έκδ. Π. Γουναρίδης, Ε.Ι.Ε./Κ.Β.Ε-ΜΙΕΤ, Αθήνα 1994, 85)

Σύμφωνα με την πηγή:

α) Ποια είναι τα οφέλη για το κράτος από τη ύπαρξη των ελεύθερων αγροτών-μικροϊδιοκτητών;

β) Ποιους κινδύνους διατρέχουν οι αγρότες από τους δυνατούς-μεγαλογαιοκτήμονες; γ) Γιατί αυτή η συμπεριφορά των μεγαλογαιοκτημόνων προκαλεί “καταστροφή στο κοινό συμφέρον”;

δ) Ποιος νομίζετε ότι ήταν ο τελικός στόχος της συμπεριφοράς των δυνατών; Τι αναφέρεται σχετικά στο βιβλίο μας;

4. Απαντάμε σύντομα και συγκεκριμένα

Ποια ήταν τα αποτελέσματα της νομοθετικής δραστηριότητας των Μακεδόνων;

1. Ως προς την πώληση της κοινοτικής γης

__________________________________

2. Ως προς τον σφετερισμό χωραφιών από τους δυνατούς

__________________________________

3. Ως προς τα στρατιωτικά κτήματα

__________________________________

4. Ως προς την εκκλησιαστική περιουσία

__________________________________

5. Ως προς το “αλληλέγγυον”

__________________________________

Τελικά: Θεωρείτε ότι τα αποτελέσματα αυτά θα μπορούσαν να έχουν διάρκεια; Γιατί; (θα το συζητήσουμε)