Το πρωί της Κυριακής 24 Νοεμβρίου 2013, 30 μαθητές και μαθήτριες του Α2, του Α5 και του Α6, παρά την καταρρακτώδη βροχή, βρεθήκαμε στο Μουσείο Μπενάκη, για την παρακολούθηση του ιστορικού ντοκιμαντέρ "Από τις δύο πλευρές του Αιγαίου". Το ντοκιμαντέρ μας φάνηκε ενδιαφέρον όχι μόνο μέσα στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου αλλά και σε σύνδεση με έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας που έχουμε διαβάσει.
Η Νικολέττα Δραζινάκη, ο Δημήτρης Ζαγοραίος, η Νεφέλη Παπαρίζου, η Δήμητρα Ροδιά, ο Παναγιώτης Ταβλάς, η Χριστίνα Παυλίδου, ο Τίμος Σπηλιώτης, ο Κωνσταντίνος Τασάκος, η Ερμιόνη Τζεβελεκίδη και η Εύη Χαβιάρη (μαθήτριες και μαθητές του Α2, Α5 και Α6), χαρακτήρισαν την ταινία: ενδιαφέρουσα, συγκλονιστική, αληθινή, καθηλωτική, λυπητερή και κοσμοπολίτικη. Σημείωσαν ακόμα ότι, κατά τη γνώμη τους, το νόημα της ταινίας συμπυκνώνεται σε λέξεις και φράσεις, όπως: ξεσηκωμός,
διωγμός, ταλαιπωρία, μαρτυρίες,
πραγματικότητα/ Σμύρνη, καταστροφή,
πανικός, πρόσφυγες, ελπίδα/ ανταλλαγή
πληθυσμών, προσφυγιά, λύπη, φτώχεια/ αντιμετώπιση
και “κακοποίηση” των προσφύγων/ λαοί διαφορετικοί, μα ίσοι στη ζωή.
_______________________________________________________________________________
Αυτό είναι το φυλλάδιο που συνόδευσε την παρακολούθηση της ταινίας:
2ο
Π. Π. Γυμνάσιο Αθήνας/ Σχολικό έτος
2013-2014
Κυριακή
24 Νοεμβρίου 2013, Μουσείο Μπενάκη: «Από
τις δύο πλευρές του Αιγαίου: διωγμός
και ανταλλαγή πληθυσμών, Τουρκία-Ελλάδα
1922-1924»
Λίγα
λόγια για την ταινία
Ένα
κεφάλαιο της νεοελληνικής ιστορίας
μπαίνει σε εικόνες: ο
λόγος για την επώδυνη «ανταλλαγή
πληθυσμών», που ακολούθησε την καταστροφή
της Σμύρνης και θεσμοθετήθηκε με τη
Συνθήκη της Λωζάννης τον Ιούλιο του
1923. Η ταινία «Aπό τις δύο
πλευρές του Αιγαίου: Διωγμός και Ανταλλαγή
Πληθυσμών, Τουρκία-Ελλάδα, 1922-1924», σε
σκηνοθεσία Μαρίας Ηλιού, είναι ένα
ιστορικό ντοκιμαντέρ και αποτελεί τη
συνέχεια της περσινής ταινίας «Σμύρνη:
Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης
1900 – 1922» της ίδιας σκηνοθέτιδας.
Συγκεντρώνει όλα τα
χαρακτηριστικά ενός ιστορικού ντοκιμαντέρ,
με ένα μοντάζ κινηματογραφικών εικόνων
και φωτογραφιών -σπάνια αρχεία αντλημένα
από δυσεύρετες πηγές- συνοδευόμενο από
σχόλια ιστορικών και μαρτυρίες απογόνων
των θυμάτων (προσφύγων). Η μουσική
προσθέτει ένα επιπλέον σχόλιο στην
τραγωδία.
Η
ιστορική
πραγματικότητα παρουσιάζεται
στο κοινό χωρίς διάθεση υποστήριξης
της
μίας ή της άλλης πλευράς.
Το δράμα των ανθρώπων που υπέστησαν το
«βίαιο εκτοπισμό» μεταδίδεται στο θεατή
με ποικίλους τρόπους. Ο επιστημονικός
αντικειμενικός λόγος των ειδικών
μελετητών συνδυάζεται με τις συγκινησιακά
φορτισμένες μαρτυρίες των ανταλλαγέντων,
ενώ οι εικόνες λειτουργούν
ως
τεκμήριο
των
περιγραφών.
Έτσι, ο
συνδυασμός
του υποκειμενικού με το αντικειμενικό
στοιχείο
αφήνει στο
θεατή την πρωτοβουλία να βγάλει τα
συμπεράσματά του. Πρόσφυγες
πρώτης δεύτερης και τρίτης γενιάς, και
από τις δύο πλευρές του Αιγαίου, αφηγούνται
τις προσωπικές τους ιστορίες. Οι
οικογενειακές μικροϊστορίες εκτυλίσσονται
στα παράλια της Μικράς Ασίας, στον Πόντο
και την Καππαδοκία, αλλά και στη
βόρεια
Ελλάδα και την Κρήτη. Από
τους ομιλητές, μάλιστα,
η
Καλλιόπη, κόρη ελληνορθόδοξων προσφύγων
από την Καππαδοκία, διηγείται την ιστορία
της στα τουρκικά,
ενώ
ο Husnu, γιος
Μουσουλμάνων προσφύγων από την Κρήτη,
διηγείται την ιστορία της οικογένειάς
του στα κρητικά.
 |
Σχολείο
για παιδιά προσφύγων στη Θεσσαλονίκη
|
Και
λίγα λόγια για την ιστορία της Σμύρνης
Η
ίδρυση
της Σμύρνης
τοποθετείται
στο
1100 π.Χ., όταν Αιολείς από την Κύμη της
Αιολίδος εγκαθίστανται στο μυχό του
σμυρναϊκού κόλπου, ιδρύοντας εκεί δική
τους αποικία. Όταν
ήρθε στη Μικρά Ασία ο Μέγας Αλέξανδρος
(334 π.Χ.), συγκέντρωσε τους διασκορπισμένους
Σμυρναίους και έχτισε για χάρη τους νέα
πόλη στους πρόποδες του Πάγου, εκεί όπου
βρίσκεται η σημερινή πόλη. Μετά το θάνατο
του Αλεξάνδρου, οι διάδοχοί του κατέστησαν
τη Σμύρνη ακμαίο πολιτιστικό και εμπορικό
κέντρο.
Η
ανάπτυξη της Σμύρνης συνεχίστηκε και
κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, χάρη στα
ειδικά προνόμια που απολάμβανε η πόλη
και στο ενδιαφέρον των ρωμαίων
αυτοκρατόρων. Στο διάστημα της χιλιόχρονης
ιστορίας του Βυζαντίου, γνώρισε περιόδους
ακμής αλλά και κατάπτωσης. Το 1424 η πόλη
περιήλθε στην κυριαρχία των Οθωμανών
Τούρκων. Κατά την Τουρκοκρατία (1424-1919),
και παρά τις δοκιμασίες από σεισμούς,
πυρκαγιές και επιδημίες, η Σμύρνη
κατάφερνε πάντα να ανασυγκροτείται, με
το ελληνικό στοιχείο να ενισχύει σταδιακά
την παρουσία του.
Στις
2/15 Μαΐου 1919, ο
ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε
στην προκυμαία της Σμύρνης και
μέσα σε 14
μήνες είχε σημαντικές στρατιωτικές
επιτυχίες. Η
Συνθήκη των Σεβρών (Ιούλιος/Αύγουστος
1920) αποτέλεσε
τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της
Ελλάδας, άφηνε,
όμως,
πολλές εκκρεμότητες. Την ίδια στιγμή
στην Ελλάδα τα πάθη του εθνικού διχασμού,
που είχαν οξυνθεί εξαιτίας της διαμάχης
Βασιλικών-Βενιζελικών, οι αλλαγές σε
πολιτικό και στρατιωτικό πεδίο μετά
την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του
1920, η αντίδραση των Συμμάχων για την
επαναφορά του Κωνσταντίνου στο θρόνο
και η απομάκρυνση εμπειροπόλεμων
αξιωματικών είχαν αρνητικές συνέπειες
στο μικρασιατικό μέτωπο και διαμόρφωσαν
τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την
τελική επίθεση του
Κεμάλ, η οποία οδήγησε στην κατάρρευση
του μετώπου (Αύγουστος 1922) και στην
οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού.
Ακολούθησε
η μαζική έξοδος χιλιάδων χριστιανών
από τις πόλεις και τα χωριά της Μ. Ασίας
προς τη Σμύρνη, με τη σκέψη ότι εκεί θα
εύρισκαν ασφάλεια, αφού οι Τούρκοι δε
θα μπορούσαν να διαπράξουν βιαιοπραγίες
λόγω της παρουσίας πολυάριθμων ξένων.
Οι πρώτοι άτακτοι μπήκαν στη Σμύρνη
στις 27 Αυγούστου και την επομένη έκαναν
την εμφάνισή τους τα τμήματα του τουρκικού
στρατού. Ακολούθησαν σφαγές, λεηλασίες
και ο εμπρησμός της πόλης. Η Ανακωχή των
Μουδανιών (Οκτώβριος/ Νοέμβριος 1922)
τερμάτισε τις εχθροπραξίες μεταξύ των
εμπολέμων και αποτέλεσε το προοίμιο
για τη Συνθήκη της Λωζάννης (30 Ιανουαρίου
1923), η οποία οριστικοποίησε τα γεγονότα
και οδήγησε στην ανταλλαγή των πληθυσμών.
Σκεφτείτε:
1. Από όσα παρακολουθήσατε
στην ταινία:
-όλα τα γνωρίζατε ήδη,
-όλα σας ήταν άγνωστα,
-κάποια τα γνωρίζατε ή είχατε
μια γενική ιδέα, αλλά δεν γνωρίζατε
λεπτομέρειες;
Ποιο ισχύει/ποια ισχύουν από τα
παραπάνω;
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Υπάρχουν κάποια σημεία που
σας προκάλεσαν απορίες; Ποια είναι αυτά;
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Αν έπρεπε να
κρατήσετε μία μόνο σκηνή από την ταινία,
ποια θα ήταν αυτή; Περιγράψτε τη σκηνή
και εξηγήστε γιατί την επιλέξατε.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Σε ποιες πέντε
λέξεις συμπυκνώνεται, κατά τη γνώμη
σας, το νόημα της ταινίας;
________________________________________________________________________________
5. Χαρακτηρίστε
με μία λέξη την ταινία που παρακολουθήσαμε.
________________________________________________________________________________
6. Θα προτείνατε την ταινία
σε άλλους; Σε ποιους και για ποιους
λόγους;
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Μπορείτε ακόμα να δείτε/ να
διαβάσετε/ να ακούσετε:
Ντοκιμαντέρ για τη μικρασιατική
καταστροφή
Για την ένταξη των προσφύγων
Τραγούδια για τη μικρασιατική
καταστροφή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου