Νεοελληνική Γλώσσα, σχ. έτος 2019-2020: εισαγωγική εργασία

Σχολικό έτος 2019-2020: Επιστροφή στο 3ο Γυμνάσιο Αιγάλεω

3ο Γυμνάσιο Αιγάλεω/ Σχολικό έτος 2019-2020/ Γ΄ Γυμνασίου

Ονοματεπώνυμο.................................................................................…

Α. Διαβάζουμε το παρακάτω απόσπασμα από την ομιλία που εκφώνησε το 2005 ο αμερικανός συγγραφέας David Foster Wallace στην τελετή του Kenyon College.

Δύο νεαρά ψάρια κολυμπούν αμέριμνα στη μέση του ωκεανού· συναντούν κατά τύχη ένα γεροντότερο που κολυμπά προς την αντίθετη κατεύθυνση, το οποίο τους γνέφει και λέει: "Καλημέρα παιδιά, πώς είναι το νερό;" Τα δύο νεαρά ψάρια συνεχίζουν για λίγο την πορεία τους, μέχρι που το ένα γυρνάει προς το άλλο και του λέει: "Τι στο καλό είναι το νερό;"

Η αφήγηση σύντομων διδακτικών ιστοριών, όπως αυτή που μόλις μοιράστηκα μαζί σας, συνηθίζεται στην εκφώνηση εναρκτήριων ομιλιών στις Ηνωμένες Πολιτείες ... αλλά αν φοβόσαστε πως σκοπεύω να σας παραστήσω το σοφό, γέρικο ψάρι που θα εξηγήσει σ' εσάς, τα πιο νεαρά ψάρια, τι είναι το νερό, μην ανησυχείτε. Δεν είμαι το σοφό γέρικο ψάρι.

(David Foster Wallace, “Αυτό εδώ είναι νερό – Μερικές σκέψεις για τη ζωή”, μτφρ. Κ. Καλτσάς, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2015)

Ποιο είναι, λοιπόν, για εσάς το νόημα της ιστορίας με τα ψάρια; Πώς την καταλαβαίνετε; Τι θα μπορούσε να συμβολίζει το νερό;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Β. Φέρνουμε στο μυαλό μας και καταγράφουμε:

1. Μια ευχάριστη εμπειρία από το καλοκαίρι που πέρασε:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Μια ευχάριστη εμπειρία από την περσινή σχολική χρονιά:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Σκέψεις-προσδοκίες στην αρχή της νέας σχολικής χρονιάς:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Δύο βασικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική λειτουργία μιας ομάδας/ σχολικής τάξης:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Γ. Σκεφτόμαστε και γράφουμε τη γνώμη/απάντησή μας στα παρακάτω ερωτήματα, τα οποία θα συζητήσουμε την επόμενη φορά:

1. Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε; (ναι ή όχι και γιατί)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Σε τι χρησιμεύει η φαντασία;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Είμαστε υποχρεωμένοι να σεβόμαστε πάντα τους άλλους; (ναι ή όχι και γιατί)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Έχουμε πάντα ανάγκη από έναν αρχηγό και από κανόνες, για να μπορούμε να ζούμε μαζί; (ναι ή όχι και γιατί)

Σεβασμός, κανόνες, σκέψη, φαντασία...

Συμπεράσματα από τις απαντήσεις μας στην εισαγωγική εργασία της σχολικής χρονιάς 2019-2020/ Τμήματα: Β1, Β2, Β3, Γ1, Γ3

α. Σεβασμός

Μας ζητούν να σεβόμαστε όλον τον κόσμο... και αυτό είναι αδύνατον! Μονάχα αυτοί που αγαπάμε κι αυτοί που μας σέβονται αξίζουν τον σεβασμό μας. Ωστόσο, δεν οφείλουμε σεβασμό σε όλους ως ανθρώπινα όντα; Αν και οι άλλοι περιμένουν να τους σεβαστούμε για να μας σεβαστούν; Ο καθένας έχει τη δική του άποψη για τον σεβασμό. Για κάποιους σημαίνει να ανεχόμαστε τα πάντα. Για άλλους συγχέεται με την ευγένεια: είναι καλύτερα να αποφύγουμε να πούμε κάτι που θα μπορούσε να πληγώσει κάποιον, παρά να φανούμε χοντροκομμένοι. Ο σεβασμός είναι ίσως το όριο που θέτουμε στον εαυτό μας, αλλά και στους άλλους, για να μπορούμε να ζούμε μαζί.

Ας έχουμε ακόμα στο μυαλό μας ότι χρειάζεται:

... να υπολογίζουμε τους άλλους, όπως θέλουμε κι οι άλλοι να μας υπολογίζουν ...

... να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στον άνθρωπο και στις πράξεις του ...

... να προσπαθούμε να αντιληφθούμε τον αντίκτυπο που έχουν τα λόγια και οι πράξεις μας απέναντι στους άλλους ...

β. Αρχηγοί και κανόνες

Στο σπίτι, στο σχολείο, στη δουλειά, στη χώρα μας, υπάρχουν πάντα κάποιοι που πρέπει να υπακούμε, κανόνες που οφείλουμε να σεβόμαστε. Καμιά φορά θα θέλαμε να απαλλαγούμε από όλα αυτά και να είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Εκτιμάμε ότι δεν έχουμε ανάγκη κανέναν για να ενεργούμε σωστά. Ωστόσο, ένας κόσμος χωρίς κανόνες δεν διακινδυνεύει να μοιάζει με μια ζούγκλα στην οποία θα βασιλεύει ο νόμος του πιο ισχυρού; Παρατηρούμε ακόμη ότι οι αρχηγοί δεν είναι πάντα δίκαιοι ή έτοιμοι να εξασφαλίσουν την προστασία αυτών που το έχουν ανάγκη. Είναι, λοιπόν, στο χέρι μας να επαγρυπνούμε να τους επιλέγουμε σωστά, όταν καλούμαστε να κάνουμε αυτή την επιλογή, έχοντας πάντα κατά νου ότι, κανονικά, οι αρχηγοί και οι κανόνες υπάρχουν για να μας επιτρέπουν να ενεργεούμε ελεύθερα και υπεύθυνα απέναντι στους άλλους και τον εαυτό μας.

Χρειάζεται ακόμα:

... να μάθουμε να έχουμε εμπιστοσύνη στους άλλους ...

... να δεχόμαστε να περιορίζουμε την ελευθερία μας για την ευημερία όλων ...

... να ξέρουμε πότε πρέπει να υπακούμε και πότε να επαναστατούμε ...

... να προσπαθούμε να γίνουμε ενημερωμένοι και ελεύθεροι πολίτες ...

γ. Σκέψη

Συχνά σκεφτόμαστε, χωρίς να το σκεφτούμε ... γιατί είμαστε έξυπνοι, για να κάνουμε τη σωστή επιλογή, για να αλλάξουμε τον κόσμο... Το να σκεφτόμαστε δεν είναι κάτι ασήμαντο, απαιτεί χρόνο, εμπειρία, γνώσεις. Επίσης, καμιά φορά φοβόμαστε μήπως κάνουμε λάθος και φανούμε γελοίοι. Και όταν παίρνουμε τη σκέψη μας τόσο στα σοβαρά, ρισκάρουμε να κάνουμε κύκλους γύρω από τον εαυτό μας, να είμαστε δυστυχείς και να μην μπορούμε να δράσουμε. Ξεχνάμε ότι η σκέψη μπορεί να είναι διασκεδαστική, ένα συναρπαστικό παιχνίδι... ότι ένα κομμάτι του εαυτού μας μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα, στον ίδιο βαθμό με τις συγκινήσεις ή τα συναισθήματά μας. Άλλωστε, μπορούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε;

δ. Φαντασία

Η φαντασία καμιά φορά μας ξεπερνάει και δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε την πραγματικότητα από αυτό που επινοούμε. Με τη φαντασία ομορφαίνουμε τον κόσμο, διευκολύνουμε τη ζωή μας και δραπετεύουμε από αυτό που προτιμάμε να αγνοούμε. Μας χρησιμεύει ακόμα στο να κατασκευάζουμε την πραγματικότητα, όπως οι εφευρέτες και οι καλλιτέχνες. Δεν μας αρέσει να ακούμε ωραίες ιστορίες που μας κάνουν να ονειρευόμαστε και μας βοηθούν να καταλάβουμε τον κόσμο και τον ίδιο μας τον εαυτό; Δεν έχουμε το δικαίωμα να ονειρευόμαστε το μέλλον μας, για να γίνουμε αυτοί που έχουμε φανταστεί; Η φαντασία ίσως κάποτε μας εξαπατά, είναι όμως η μεγαλύτερη ελευθερία μας.

(με στοιχεία και από τα βιβλία των Oscar Brenifier-Pascal Lemaitre: “Η Γνώση! Τι είναι;” και “Η συμβίωση! Τι είναι;”, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2006)

"Μικρές ιστορίες για αγρίους": μια παράσταση που μας ενθουσίασε

     Την Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2019, με μια εικοσαμελή ομάδα μαθητριών/μαθητών, καθηγητριών και γονιών από τα τμήματα Β2 και Γ3 του 3ου Γυμνασίου Αιγάλεω, παρακολουθήσαμε την παράσταση "Μικρές ιστορίες για αγρίους" στην εφηβική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

      Η παράσταση, που αποτέλεσε για όλους και όλες μια ευχάριστη και γεμάτη νόημα εμπειρία, αξιοποιήθηκε στα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, είτε ως αφορμή για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων είτε ως θέμα γραπτής εργασίας, όπως συνέβη στο μάθημα της Γλώσσας (τμήμα Β2). Ακολουθεί απόσπασμα της εργασίας που δόθηκε και μικρά δείγματα απαντήσεων.

Β΄ Γυμνασίου/ Νεοελληνική Γλώσσα

2η ενότητα, “Ζούμε με την οικογένεια”

Εισαγωγή: Ο έφηβος στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία

Σχετικά με τη θεατρική παράσταση “Μικρές Ιστορίες για Αγρίους”

Την Κυριακή 20 Οκτωβρίου, στην εφηβική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, παρακολουθήσαμε την παράσταση “Μικρές Ιστορίες για Αγρίους”, η οποία έχει μεγάλη σχέση με το θέμα που αρχίσαμε να συζητάμε στη Νεοελληνική Γλώσσα -την εφηβεία και τη σχέση των εφήβων με τον κόσμο γύρω τους. Θυμηθείτε, λοιπόν, την παράσταση και:

α) Παρουσιάστε το περιεχόμενό της με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε, καταγράφοντας όσα θυμάστε από τα επιμέρους “επεισόδια” της εφηβικής ζωής.

β) Εξηγήστε ποια συναισθήματα σας προκάλεσε η παρακολούθηση της παράστασης (κατά τη διάρκεια και μετά), τι έκανε σε εσάς μεγαλύτερη εντύπωση, ποιο είναι το “δυνατό” στοιχείο της παράστασης.

γ) Πιστεύετε ότι η παράσταση απευθύνεται μόνο σε εφήβους; Εξηγήστε την επιλογή σας.

δ) Σχολιάστε ό,τι άλλο θέλετε για την παράσταση.

[Αν θέλετε, μπορείτε να αποτυπώσετε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και ό,τι θυμάστε από την παράσταση σε μια ζωγραφιά ή ένα κολάζ.]

H Περσεφόνη, η Ασημίνα, η Αναστασία, η Νίκη, η Ρεβέκκα και η Ευαγγελία, μεταξύ άλλων, έγραψαν:

Η παράσταση που παρακολουθήσαμε στην Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου μάς παρουσίαζε μια σειρά από μικρές ιστορίες εφήβων, τους προβληματισμούς τους και τις σχέσεις τους με τον κόσμο γύρω τους. Η παράσταση αυτή με ενθουσίασε, γιατί έδινε την καθημερινότητα και τα προβλήματα των εφήβων με χιουμοριστικό τρόπο. Γέλασα και πολλές φορές ένιωσα ότι ήμουν εγώ ένα κομμάτι των ιστοριών αυτών και ταυτίστηκα με τους πρωταγωνιστές τους. Εμείς, τα παιδιά, πιστεύουμε ότι έχουμε πάντα δίκιο, αλλά η παράσταση με βοήθησε να δω τα πράγματα και από την οπτική των γονιών και να καταλάβω κάποιες αντιδράσεις τους. Νομίζω ότι το δυνατό στοιχείο της παράστασης ήταν το χιούμορ και ότι οι ιστορίες αυτές ήταν απλές, καθημερινές, σύγχρονες και μπορούσαν να αγγίξουν τον κάθε έφηβο της εποχής μας. Θα πρότεινα σε όποιον μπορεί να παρακολουθήσει αυτό το θεατρικό.

Γέλασα, προβληματίστηκα, ταυτίστηκα με κάποιους από τους ήρωες. Όλα αυτά τα “επεισόδια” ήταν βγαλμένα από την καθημερινή ζωή και όλοι εμείς, οι έφηβοι, βρήκαμε κάτι που το έχουμε ζήσει και εμείς οι ίδιοι. Πιστεύω ότι η παράσταση απευθύνεται και σε ενηλίκους που είναι γονείς και θα μπορούσαν, παρακολουθώντας το έργο, να καταλάβουν περισσότερο τα παιδιά τους και να προβληματιστούν για το πώς συμπεριφέρονται σε αυτά.

Η παράσταση μού προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα, όπως αγωνία για το τι θα συμβεί παρακάτω, χαρά, ευχαρίστηση. Το σημαντικότερα για εμένα ήταν ότι μπορούσες να ταυτιστείς και έτσι να μην θέλεις να τελειώσει η παράσταση! Οι γονείς, από την άλλη, μπορούσαν να καταλάβουν καλύτερα το παιδί τους ή να συγκρίνουν τη δική τους εφηβεία με τη σημερινή.

Στα διάφορα επεισόδια της παράστασης είδαμε τις συγκρούσεις ανάμεσα σε γονείς και εφήβους, διαφωνίες, πολλές φορές για ανούσιους λόγους ή επειδή δεν μπορούμε να βάλουμε ένα αυτονόητο όριο στον εαυτό μας. Ένα άλλο πρόβλημα της νέας γενιάς, που μεταδίδεται και στους μεγαλύτερους με την εξέλιξη της τεχνολογίας, είναι ο εθισμός μας με τα κινητά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία μας παρασύρουν και μας κάνουν να ξεχνάμε πολλά πράγματα τα οποία είχαμε προγραμματίσει να κάνουμε και αυτό λόγω του ότι χάνουμε την αίσθηση του χρόνου. Η παράσταση σε κάνει να ξεχειλίζεις από συναισθήματα και προκαλεί περιέργεια και έκπληξη για το πώς κατάφεραν να μας κάνουν όλους να ταυτιστούμε τόσο πολύ με αυτό που βλέπαμε.

Εμένα η παράσταση με συγκίνησε, διότι με έκανε να καταλάβω πώς σκέφτομαι και πώς φέρομαι στους άλλους γύρω μου. Είμαι πολύ περήφανη που επέλεξα να δω αυτήν την παράσταση και δεν έκατσα σπίτι να βαριέμαι με το κινητό μου.

Με συγκίνησε αρκετά, διότι μπορούσα να δω τον εαυτό μου στα περισσότερα σκετσάκια και στενοχωρήθηκα, επειδή κατάλαβα πόσο άσχημα μπορεί να φέρομαι στους γονείς και στους γύρω μου. Σίγουρα η παράσταση δεν αναφέρεται μόνο σε εφήβους. Μπορεί να βοηθήσει του γονείς να καταλάβουν πώς σκεφτόμαστε, ώστε να κάνουμε τη σχέση μας καλύτερη.

Μια επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο και στο μουσείο του Κεραμεικού

Ιανουάριος 2019, 2ο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθήνας, τμήμα: Α2

α. Το φύλλο εργασίας που φτιάξαμε και αξιοποιήσαμε στο μουσείο:

Στο Μουσείο του Κεραμεικού: Oι αρχαιολόγοι του Α2 σε αποστολή

Στο Μουσείο του Κεραμεικού τα εκθέματα είναι κυρίως κτερίσματα και επιτύμβιες στήλες. Τι έχουμε μάθει για αυτού του είδους τα αντικείμενα; Πού έχουμε ξαναδεί;

Η αποστολή σας είναι να αναζητήσετε και να εντοπίσετε κάποιους από τους θησαυρούς του Μουσείου. Ξεκινάμε...

α. Στον εξωτερικό χώρο του Μουσείου

Παρατηρήστε τις επιτύμβιες στήλες και βρείτε:

- αυτή που απεικονίζει μια οικογενειακή σκηνή, στην οποία συμμετέχει και ένα σκυλάκι

- μια παράσταση στην οποία διακρίνεται και μια βάρκα

Περιγράψτε τις σκηνές με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε και προσπαθήστε να εξηγήστε τι συμβαίνει σε κάθε περίπτωση.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ποια συναισθήματα σας προκαλεί καθεμία από τις παραστάσεις; Γιατί;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ποιο άλλο επιτύμβιο έργο τράβηξε το ενδιαφέρον σας;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

β. Στο εσωτερικό του Μουσείου

- Στις προθήκες αναζητήστε τα γεωμετρικά αγγεία. Πώς τα αναγνωρίζετε; Σε ποιες προθήκες βρίσκονται;__________________________________________________________________

Εντοπίστε ένα αγγείο που διακοσμείται με άλογα και φίδια. Τι είδους αγγείο είναι; Τι μπορεί να συμβολίζουν τα άλογα και τα φίδια;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Στην προθήκη 10, εντοπίστε ένα αγγείο που σχετίζεται με το κρασί και τα παιδιά. Με ποια παράσταση είναι διακοσμημένο; Μπορείτε να σκετφτείτε γιατί;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Αν ψάξετε προσεκτικά, θα βρείτε και αντικείμενα που συνδέονται με τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και, συγκεκριμένα, με την απομάκρυνση “επικίνδυνων” για το πολίτευμα προσώπων. Ποια είναι αυτά τα αντικείμενα; ___________________________________

- Βρείτε τώρα τις επιτύμβιες στήλες που σημειώνονται παρακάτω και γράψτε σύντομα τι παριστάνεται σε κάθε περίπτωση:

επιτύμβια στήλη της Αμφαρέτης

επιτύμβια στήλη του Δεξίλεω

επιτύμβια στήλη δύο αδελφών

επιτύμβια στήλη του Ευφήρου

- Αναζητήστε έναν κούρο (άγαλμα γυμού νέου άνδρα), ένα λιοντάρι και μια Σφίγγα (μυθικό τέρας). Πού και πότε ήρθαν στο φως όλα αυτά; Ποιο στοιχείο σας κάνει εντύπωση στο λιοντάρι; Από ποια διαφορετικά πλάσματα προέρχονται τα χαρακτηριστικά της Σφίγγας;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Παρατηρήστε τον μαρμάρινο ταύρο. Για ποιον δημιουργήθηκε; Τι μπορεί να συμβολίζει;

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Τι από όλα αυτά ή τι άλλο σας έκανε εντύπωση; _______________________________________

β. Αποσπάσματα από τις εντυπώσεις μας:

Στον Κεραμεικό έμαθα πολλά πράγματα για τη ζωή των αρχαίων Αθηναίων. Δεν ήξερα ότι το νεκροταφείο βρισκόταν σε αυτό το μέρος, καθώς δεν το είχα επισκεφτεί. Μου άρεσαν πολύ τα κτίσματα στον αρχαιολογικό χώρο και μου έκανε εντύπωση που οι Αθηναίοι είχαν την αντίληψη να τοποθετούν επιτύμβιες στήλες με συμβολισμούς, ανάλογα με τη ζωή του ανθρώπου (π.χ. ταύρος ως σύμβολο δύναμης, άλογα ως ένδειξη πλούτου κ.λπ.). (Δημήτρης Ηλιάδης)

Στον Κεραμεικό έμαθα πολλές ιστορίες για τις παραστάσεις που διακοσμούν τις επιτύμβιες στήλες. Με συγκίνησε η στήλη της Αμφαρέτης και εντυπωσιάσηκα από τον ταύρο. (Αντωνίνα Καστανιά)

Φοβερή εντύπωση μου έκανε η στήλη της Αμφαρέτης και η επιτύμβια στήλη με το σκυλάκι μού προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα. (Μαριάννα Καναβούρα)

Από τα εκθέματα στον Κεραμεικό μού έκανε εντύπωση η αποτύπωση της τρυφερότητας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, αλλά και η απεικόνιση ζώων (άλογο, ταύρος, φίδι) και ο συμβολισμός τους. (Κωνσταντίνα Κολάγκη)

Οι επιτύμβιες στήλες συνήθως απεικόνιζαν τον νεκρό, αλλά κάποιες φορές παριστάνονταν ζώα, που δήλωναν τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του νεκρού. (Βασιλική Ζαρκαδάκη)

Κατάλαβα ότι ο χώρος του Κεραμεικού ήταν σημαντικός για την αρχαία Αθήνα, αποτελούσε και το νεκροταφείο της εποχής, γι’αυτό υπάρχουν εκεί και τόσες επιτύμβιες στήλες. Μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση η επιτύμβια στήλη της Αμφαρέτης, η οποία κίνησε το ενδιαφέρον μου χάρη στη συγκινητική ιστορία που κρύβεται πίσω από αυτό το έργο. (Ελευθερία Κολιού)

Από τα εκθέματα στον Κεραμεικό μου έκαναν εντύπωση οι επιτύμβιες στήλες και έμαθα ότι συνήθως όποιος απεικονίζεται καθιστός είναι αυτός που τάφηκε και αποχαιρετά τα αγαπημένα του πρόσωπα. Επίσης, μου άρεσε η γιαγιά με το μωρό, που πέθαναν και τάφηκαν μαζί, αλλά και η σκηνή με την οικογένεια και το κουτάβι, στην οποία όλοι κοιτάζουν θλιμμένα το παιδί. (Μαρία-Σοφία Κατσικιά)

Ανάμεσα σε άλλα, στον κεντρικό ανοιχτό χώρο του μουσείου του Κεραμεικού, υπήρχε ένας πολύ μεγάλος ταύρος, που προστάτευε έναν τάφο. Αυτό μου άρεσε περισσότερο από όλα. (Μαχμούντ Αχμέντ)

Θυμάμαι περισσότερο τον κούρο, τη σφίγγα και το χαμογελαστό λιοτάρι! (Νικολέττα Κίμιακ)

Στο μουσείο του Κεραμεικού υπήρχαν πολλές επιτύμβιες στήλες, όπως της Αμφαρέτης, των δύο αδελφών, του Ευφήρου και άλλες. Θυμάμαι πιο πολύ την επιτύμβια στήλη που δείχνει ένα παιδί να το αποχαιρετούν οι γονείς του, το σκυλάκι του και η υπηρέτρια της οικογένειας. Μου έκανε εντύπωση και η Σφίγγα, με σώμα λιονταριού, φτερά πουλιού και ανθρώπινο πρόσωπο. (Κίνγκα Κοτίνσκα)

Στον Κεραμεικό έμαθα πολλά καινούρια πράγματα. Έμαθα ότι οι επιτύμβιες στήλες μπορούσαν να είναι περισσότερο ή λιγότερο εντυπωσιακές, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του καθενός, ενώ συνήθως απεικόνιζαν τον νεκρό που τον αποχαιρετά η οικογένειά του. Μεγαλύτερη εντύπωση μου έκαναν οι σφίγγες, οι οποίες αποτελούνταν από σώμα λιονταριού (συμβολίζει τη δύναμη), φτερά πτηνού (σύμβολο ελευθερίας) και κεφάλι ανθρώπου (για την ευφυϊα). (Αλέξανδρος Κοσιώρης)

Mε ενδιέφεραν τα διάφορα κτίσματα που υπήρχαν στον Κεραμεικό και προσανατολίστηκα στον αρχαιολογικό χώρο, όταν έμαθα τη λειτουργία του κάθε κτηρίου. (Σπήλιος Καζάνης)

Στο μουσείο του Κεραμεικού αντιλήφθηκα ποιο ήταν πραγματικά το μέγεθος των διάφορων γεωμετρικών αγγείων, το οποίο δεν μπορούσα να καταλάβω μέσα από τις φωτογραφίες. Μου έκανε εντύπωση η φαντασία στη δημιουργία των αγγείων και των γλυπτών, αλλά και ο χρόνος που αφιέρωναν στην κατασκευή τους. (Ευγένιος Κατσάνοβ)

Στον Κεραμεικό είδα και έμαθα πολλά. Είδα πολλά ανάγλυφα, αλλά και γεωμετρικά αγγεία με διάφορες σκηνές ζωγραφισμένες πάνω σε αυτά (π.χ. παιδιά που παίζουν). (Δημήτρης Θάκας)

Στο μουσείο του Κεραμεικού τα εκθέματα είναι κυρίως κτερίσματα και επιτύμβιες στήλες. Είδα επίσης έναν κούρο, ένα λιοντάρι και μια σφίγγα που βρέθηκαν μαζί σε ανασκαφή, καθώς και πολλά γεωμετρικά αγγεία. Μου έκανε εντύπωση ένα αγγείο διακοσμημένο με άλογα και φίδια. (Γιώργος Θάκας)

Στον Κεραμεικό έμαθα περισσότερα πράγματα για τα γεωμετρικά αγγεία και μου έκαναν εντύπωση όλες οι επιτύμβιες στήλες. (Μάριος Κονόμης)

Με εντυπωσίασαν, μεταξύ άλλων, τα αγγεία: τα σχήματα, η διακόσμηση και η ιστορία τους. (Εφραίμ Κόλλιας)

Η βυζαντινή αυτοκρατορία στο απόγειο της δύναμής της: πολιτική και πολιτισμός στα χρόνια των Μακεδόνων

Σχέδιο διδασκαλίας-φύλλα εργασίας

Η διδακτική πρόταση με τίτλο "Η βυζαντινή αυτοκρατορία στο απόγειο της δύναμής της: πολιτική και πολιτισμός στα χρόνια των Μακεδόνων" εντάσσεται στη διδασκαλία του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας και καλύπτει εννέα διδακτικές ενότητες του σχολικού βιβλίου. Δίνει μάλιστα την ευκαιρία, τόσο στους διδάσκοντες όσο και στους μαθητές, να προσεγγίσουν, όσο γίνεται αποτελεσματικά, ενότητες του σχολικού βιβλίου που συνήθως θίγονται περιληπτικά, αν και συνεισφέρουν σημαντικά στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας για τη χρονική περίοδο που εξετάζεται.

Πιο συγκεκριμένα, οι ενότητες του σχολικού βιβλίου στις οποίες αναφέρεται το σενάριο είναι:

- Η Βυζαντινή Εποποιΐα. Επικοί αγώνες και επέκταση της αυτοκρατορίας.

- Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους.

- Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων.

- Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία.

- Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή τους με τους “δυνατούς“.

- Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081).

- Βυζαντινή Γραμματεία.

- Επιστήμη και Τεχνολογία.

- Εικαστικές τέχνες και Μουσική.

Επιπλέον, οι δραστηριότητες που συγκροτούν τα φύλλα εργασίας είναι τέτοιες ώστε να επιδιώκεται συστηματική εξάσκηση των μαθητών στην παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου, με έμφαση στην περιγραφή και την επιχειρηματολογία. Αναπτύσσονται έτσι δεξιότητες που αναφέρονται στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.

Αναλυτική παρουσίαση-φύλλα εργασίας;

http://scenaria-ekt.mitida.gr/scenario/i-vyzantini-aytokratoria-sto-apogeio-tis-dynamis-tis-politiki-kai-politismos-sta-hronia

Σχετικά ηλεκτρονικά μαθήματα:

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB108/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/BECB103/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB103/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB104/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB106/

Έρευνα-δημιουργία διδακτικής πρότασης, φύλλων εργασίας, ηλεκτρονικών μαθημάτων: Κ. Τσιώρου

Η βυζαντινή αυτοκρατορία ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση: πτυχές της ζωής στο Βυζάντιο στα χρόνια των Κομνηνών

Σχέδιο διδασκαλίας-φύλλα εργασίας

Η διδακτική πρόταση με τίτλο "Η βυζαντινή αυτοκρατορία ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση: πτυχές της ζωής στο Βυζάντιο στα χρόνια των Κομνηνών" εντάσσεται στη διδασκαλία του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας και καλύπτει έξι διδακτικές ενότητες του σχολικού βιβλίου. Δίνει μάλιστα την ευκαιρία, τόσο στους διδάσκοντες όσο και στους μαθητές, να προσεγγίσουν, όσο γίνεται αποτελεσματικά, ενότητες του σχολικού βιβλίου που συνήθως θίγονται περιληπτικά, αν και συνεισφέρουν σημαντικά στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας για τη χρονική περίοδο που εξετάζεται.

Πιο συγκεκριμένα, οι ενότητες του σχολικού βιβλίου στις οποίες αναφέρεται το σενάριο είναι:

- Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας.

- Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών.

- Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης.

- Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο.

- Επιστήμη και Τεχνολογία.

- Εικαστικές τέχνες και Μουσική.

Επιπλέον, οι δραστηριότητες που συγκροτούν τα φύλλα εργασίας είναι τέτοιες ώστε να επιδιώκεται συστηματική εξάσκηση των μαθητών στην παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου, με έμφαση στην περιγραφή και την επιχειρηματολογία. Αναπτύσσονται έτσι δεξιότητες που αναφέρονται στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. 

Αναλυτική παρουσίαση της διδακτικής πρότασης και φύλλα εργασίας:

http://scenaria-ekt.mitida.gr/scenario/i-vyzantini-aytokratoria-anamesa-se-anatoli-kai-dysi-ptyhes-tis-zois-sto-vyzantio-sta

Σχετικά ηλεκτρονικά μαθήματα:

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB107/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/BECB102/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB105/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB101/

http://mathimata-ekt.mitida.gr/courses/ECB102/

Έρευνα-δημιουργία διδακτικής πρότασης, φύλλων εργασίας και ηλεκτρονικών μαθημάτων: Κ. Τσιώρου

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου: Μια πρόταση για τη διδασκαλία της ενότητας "Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία (8oς-11ος αιώνας)"

Β΄ Γυμνασίου/ Μεσαιωνική και νεότερη ιστορία

Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία (8oς-11ος αιώνας)

Ύστερα από κάποιες βασικές διευκρινίσεις (που μας τοποθετούν στον τόπο και τον χρόνο) και τον σχολιασμό του τίτλου της ενότητας, διαβάζουμε προσεκτικά (ή παρατηρούμε, αν πρόκειται για εικόνα) τις πηγές που ακολουθούν. Αυτές θα μας αποκαλύψουν βασικές πτυχές της οικονομίας και κοινωνίας κατά την περίοδο που εξετάζουμε. Καταγράφουμε και συζητάμε τις βασικές πληροφορίες που αντλούμε και τις παρατηρήσεις μας. Ο στόχος είναι να διαμορφώσουμε την πυραμίδα της βυζαντινής κοινωνίας, με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορούμε.

α. Ο αυτοκράτορας: Αξιοποιούμε την εργασία μας για την προσωπογραφία του Βασιλείου Β΄ από το Ψαλτήρι της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης.

Βασίλειος Β΄, Μικρογραφία από το Ψαλτήρι της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης

Βασικό συμπέρασμα: _______________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

β. Η αριστοκρατία: Η αριστοκρατία ήταν χωρισμένη σε δύο βασικές μερίδες, ανάλογα με το αν ασκούσε στρατιωτικά ή πολιτικά καθήκοντα. Η στρατιωτική αριστοκρατία αντλούσε τη δύναμή της από την κατοχή γης και προερχόταν κυρίως από τις παραμεθόριες επαρχίες: την Καππαδοκία, την Αρμενία και τη Συρία στην Ανατολή, τη Βουλγαρία και τη Μακεδονία στα βορειοδυτικά σύνορα. Τα μέλη αυτής της αριστοκρατίας, ακόμα κι όταν μετοίκιζαν στην Κωνσταντινούπολη κι ενσωματώνονταν στην αυτοκρατορική ιεραρχία, διατηρούσαν δεσμούς με τις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Εκεί διέθεταν οίκους ή προάστεια, ή ακόμη και ανάκτορα και μικρά οχυρά, όπου μπορούσαν να αποσυρθούν, αν έχαναν την εύνοια του αυτοκράτορα. Δεν είναι τυχαίο ότι η στρατιωτική αριστοκρατία του 10ου-11ου αιώνα δανειζόταν συχνά το οικογενειακό της όνομα από τον τόπο όπου βρίσκονταν τα κτήματά της: Βοτανειάτες (Βότανη), Δοκειανοί (Δόκεια), Δαλασσηνοί (Δάλασσα).

Η πολιτική αριστοκρατία περιλάμβανε κυρίως τις αριστοκρατικές οικογένειες που βρίκονταν στην υπηρεσία του αυτοκράτορα, δικαστές, φοροεισπράκτορες, επικεφαλής των γραμματειών, οι οποίοι κατείχαν τα σχετικά αξιώματα από γενιά σε γενιά. Στην πολιτική αριστοκρατία συγκαταλέγονταν και ορισμένοι ιδιαίτερα μορφωμένοι πολίτες, νομικοί, ρήτορες και θεολόγοι. Από αυτό κυρίως το στρώμα προερχόταν ο ανώτερος κλήρος, οι επίσκοποι των επαρχιών και οι διάκονοι της Αγίας Σοφίας, που πλαισίωναν τον πατριάρχη. (A. P. Kazhdan / Ann Wharton Epstein, «Αλλαγές στον βυζαντινό πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αιώνα», ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997, σ. 107-108, 110-111)

Βασικές πληροφορίες-παρατηρήσεις: ___________________________________________________

_________________________________________________________________________________

- Δείτε συμπληρωματικά και αυτό:

Επέκταση οικογενειακών επωνύμων και συγκρότηση της βυζαντινής αριστοκρατίας (8ος -11ος αι.)

Χρόνος εμφάνισης επωνύμων Αριθμός επωνύμων Ποσοστό % 8ος αι. 6 4% 9ος αι. 16-17 10% 900-976 25 16% 976-1025 45-50 30% 1025-1100 60 40% σύνολο 147-153 100%

Η αριστοκρατική οικογένεια των Φωκάδων - Τοιχογραφία από το Cavusin της Καππαδοκίας

γ. Ένα παράδειγμα μικρασιάτη μεγαλογαιοκτήμονα:

Ο Φιλάρετος, γιος του Γεωργίου από την Παφλαγονία] συγκαταλεγόταν στους ευγενείς του Πόντου και της Γαλατίας. Ήταν ζάπλουτος και κατείχε πολλά κοπάδια: εξακόσια βόδια, εκατό ζευγάρια βοδιών για όργωμα, οχτακόσια άλογα που έβοσκαν στα λιβάδια του, ογδόντα άλογα και μουλάρια που χρησίμευαν για μεταφορές, δώδεκα χιλιάδες πρόβατα. Ήταν επίσης ιδιοκτήτης σαράντα οκτώ εκτεταμένων αγροκτημάτων (προάστεια) που είχαν καθορισμένα όρια, ήταν ωραία και πολύ μεγάλης αξίας, καθώς από τα υψώματα που βρίσκονταν απέναντι από αυτά ανέβλυζε κάθε φορά μια πηγή που μπορούσε να αρδεύσει βαθιά τα χωράφια που χρειάζονταν πότισμα διέθετε, επίσης, πολλούς υπηρέτες και πάρα πολλά πλούτη.

(Βίος αγίου Φιλαρέτου του Ελεήμονος (τέλη 8ου αι.), έκδ.
Μ.-Η. Fourmy - M. Leroy, Byzantion 9 (1934), σ. 113-115)

Συμπεράσματα: ____________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

δ. Για τον τρόπο ζωής της αριστοκρατίας (ένα γεύμα σε βυζαντινό αρχοντικό):

Τις περιόδους νηστείας για θρησκευτικούς λόγους τις τηρούσαν με ευλάβεια. Τον υπόλοιπο χρόνο το γεύμα και το δείπνο σ’ ένα ευκατάστατο σπίτι ήταν τελετή με τρεις φάσεις: Πρώτα σέρβιραν ορεκτικά. Συνέχιζαν με ψάρι, που συνοδευόταν συχνά με σάλτσα που λεγόταν γάρος. Κάποια μορφή ψητού κρέατος προβλεπόταν για ποικιλία. Τέλος πρόσφεραν κάποιο γλυκό. Ήταν τόσο μεγάλη η ποικιλία τροφών, ώστε υπήρχε περιθώριο εκλογής για όλα τα γούστα… Γουρουνόπουλο και χοιρομέρι ήταν αγαπητός μεζές στο Βυζάντιο, όπως και σήμερα στην Ελλάδα. Τα πουλερικά συνηθίζονταν βραστά, ψητά ή και στη σχάρα: παπιά και ψάρια καταναλώνονταν πολύ. Συνηθίζονταν επίσης οι σούπες… Πατσάδες πλούτιζαν πολλές φορές το μενού, καθώς και σαλάτες σε μεγάλη ποικιλία. Συμπαθούσαν πολύ το τυρί, όπως και τα φρούτα νωπά ή κομπόστα… Το λάδι το χρησιμοποιούσαν για το μαγείρεμα και έπιναν αρκετό κρασί – το πιο πολύ από τη Χίο. Μια παράσταση σε μωσαϊκό που βρέθηκε στην Αντιόχεια, δίνει τις λεπτομέρειες ενός γεύματος. Είχε αγκινάρες, άσπρη σάλτσα, μπριζόλες χοιρινές, ψάρι, χοιρινό, παπιά, φρούτα, κρασί, καλοβρασμένα αυγά, που τα σέρβιραν σε ωραίες από μπλε σμάλτο αυγοθήκες και τα έτρωγαν με μικρά κουτάλια με μακριά λαβή.

(Ταμάρα Ράις, «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών», μτφρ. Φ. Βώρος, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, σ. 225-226)

- Παρατηρήστε και αυτή τη μικρογραφία χειρογράφου του 14ου αιώνα (Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη):
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2479,9508/

Συμπεράσματα: _______________________________________________________ _________________________________________________________________________________

ε. Από την άλλη πλευρά...τα βάσανα ενός φτωχού γεωργού, όπως αποτυπώνονται σε βυζαντινό κείμενο του 9ου αιώνα:

Κάποιου φτωχού γεωργού το βόδι έπεσε και ψόφησε ξαφνικά την ώρα που όργωνε το χωράφι του. Ο φτωχός δεν μπορούσε πια να βαστάξει τις συμφορές κι απ’ τον καϋμό τον πήραν τα κλάματα. Άρχισε να χτυπιέται και να θρηνολογεί λέγοντας τα παράπονά του στον Θεό.
«Κύριε, τίποτ’ άλλο βιος ποτέ μου δεν είχα παρά αυτό μονάχα το ζευγάρι και μου το στέρησες κι αυτό. Τώρα από πού θα θρέψω τη γυναίκα μου και τα εννιά παιδάκια μου; Πώς θα πληρώσω τους φόρους στο βασιλιά; Τα δάνεια ποιος θα μου τα ξεπληρώσει; Εσύ, Κύριέ μου, το ξέρεις βέβαια, και πολύ καλά μάλιστα, πως και αυτό το βόδι που τώρα ψόφησε τόχα χρεωμένο. Τι να κάνω πια δεν ξέρω. Θα παρατήσω το σπίτι μου και θα το σκάσω σε χώρα μακρινή, πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν σαν τα κοράκια πάνω μου και τ’ άγρια θεριά». (ελεύθερη απόδοση από τον Βίο Φιλαρέτου: Ι. Καραγιαννόπουλος, «Η Βυζαντινή ιστορία από τας πηγάς», Θεσ/νίκη 1974)

- Και ακόμα μία μικρογραφία χειρογράφου (Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη):
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B131/756/4971,22650/

Συμπεράσματα: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

στ. Σε ποιες άλλες οικονομικές δραστηριότητες στηριζόταν η βυζαντινή οικονομία; Πώς γίνονταν οι συναλλαγές; Δύο ακόμα πηγές θα μας δώσουν σημαντικές πληροφορίες.

Συρρέουν (στη Θεσσαλονίκη) όχι μόνο όλοι οι αυτόχθονες και ο ντόπιος πληθυσμός, αλλά κάθε είδους άνθρωποι από παντού… Με λίγα λόγια, οι παραλίες του Ωκεανού στέλνουν προσκυνητές και θεωρούς στον μάρτυρα (τον Άγιο Δημήτριο). Τόσο μεγάλη είναι η δόξα του σε ολόκληρη την Ευρώπη. Εγώ, λοιπόν, καθώς είμαι από την Καππαδοκία και μάλιστα από τα βάθη της και δεν είχα γνώση του πράγματος αλλά το είχα μόνο ακουστά, ήθελα να γίνω επιτόπου θεατής όλου του θεάμοτος… Γι’ αυτό ανέβηκα στο ύψωμα που γειτονεύει με την πανήγυρη, και κάθισα να τα δω όλα με την άνεσή μου. Ήταν λοιπόν ως εξής: Είχαν στηθεί σκηνές των εμπόρων σε δύο παράλληλες γραμμές αντικριστά. Οι γραμμές τραβούσαν μακριά, αφήνοντας ανάμεσά τους να ανοίγεται ένας πλατύς διάδρομος, ώστε να υπάρχει δίοδος για το ορμητικό πλήθος…. Εγκάρσια σε αυτές τις γραμμές είχαν στηθεί άλλες σκηνές και αυτές σε στοίχους, αλλά όχι σε μεγάλο μήκος, κι έτσι έμοιζαν με μικρά πόδια που ξεφυτρώνουν από ένα ερπετό… Αν θες να μάθεις, φιλοπερίεργε φίλε μου, και πως ήταν από κοντά, όπως είδα, όταν αργότερα κατέβηκα από το ύψωμα, υπήρχαν κάθε είδος ρούχα, εν υφάσματι και νήμασι, ανδρών και γυναικών, από τη Βοιωτία και την Πελοπόννησο, και όσα φέρνουν τα εμπορικά καράβια από την Ιταλία στους Έλληνες. Αλλά και η Φοινίκη στέλνει πολλά και η Αίγυπτος, όπως και η Ισπανία και οι Ηράκλειες στήλες, που φτιάχνουν τα ωραιότατα έπιπλα. Αυτά είναι όσα φέρνουν από τις χώρες οι έμποροι. Αλλά και ο Εύξεινος Πόντος στέλνει τα δικά του προς το Βυζάντιο (Κωνσταντινούπολη) και από εκεί πολλά άλογα και πολλά μουλάρια μεταφέρουν τα εμπορεύματα για να στολίσει και αυτός την πανήγυρη.

(Ψευδο-Λουκιανός, εκδ. Οξφόρδης, σ. 436-38, μτφρ.: Δημήτρης Τσουγκαράκης, στο: A. P. Kazhdan / Ann Wharton Epstein, «Αλλαγές στον βυζαντινό πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αιώνα», ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997)

Από το 312, που πρωτοεμφανίζεται, ως τα μέσα του 11ου αι., το βυζαντινό νόμισμα θα μείνει σταθερό και καθαρό. Ο Κοσμάς Ινδικοπλεύστης (6ος αι. ) θα στηρίξει τη θεωρία του για την αιωνιότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο "ότι με το νόμισμα αυτών (δηλαδή των Βυζαντινών) εμπορεύονται όλα τα έθνη και είναι δεκτό σε κάθε τόπο από το ένα ως το άλλο άκρο της γης και θαυμάζεται από κάθε άνθρωπο και κάθε βασιλική εξουσία. Και τέτοιο νόμισμα δεν υπάρχει σ' άλλο κράτος". (Ε. Αρβελέρ, Αρχαιολογία, 1, (1981),
σ. 39-40)

Συμπεράσματα: ____________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

- Σχολιάζουμε συμπληρωματικά το σχετικό φωτογραφικό υλικό.

ζ. Σχετικά με τον έλεγχο των οικονομικών δραστηριοτήτων:

Απόσπασμα από το Επαρχικό Βιβλίο (10ος αιώνας)

Αυτοί που πουλούν ψάρια (ιχθυοπράται) να έχουν τα στέκια τους στις λεγόμενες μεγάλες καμάρες της πόλης πουλώντας τα ψάρια που ψάρεψαν. Κάθε μια καμάρα να έχει τον επιστάτη που θα επιβλέπει πώς έγινε η αγορά στη θάλασσα και πως γίνεται η διάθεση (η πώληση) ώστε για κάθε νόμισμα να έχει αυτός κέρδος ένα «μιλιαρίσιον».… Οι επιστάτες των «ιχθυοπρατών» πρέπει κάθε μέρα πρωί πρωί να έ‘ρχονται στον έπαρχο και ν’ αναφέρουν πόση ψαριά (άγρα) είχαν τη νύκτα από ψάρια, για να πουλούν στους κατοίκους της πόλης με βάση τον προσδιορισμό εκείνου. Όσοι έξω από τις διατάξεις αυτές τολμούν να πουλούν, να διώχνονται από το σύστημα δαρμένοι και κουρεμένοι. (Επαρχικόν βιβλίον ΧVII 1-4)

Συμπεράσματα:____________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

- Πώς διαμορφώθηκε η κοινωνική πυραμίδα; Υπάρχουν σημεία για τα οποία οι πηγές δεν μας έδωσαν πληροφορίες και κενά που πρέπει να συμπληρωθούν;