Ένα μάθημα στο Βυζαντινό Μουσείο

     

     Η Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2014 περιλάμβανε ποικίλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες για το Β6: ξεκίνησε με την παρακολούθηση (στην τάξη) ενός ντοκιμαντέρ για τη βυζαντινή αρχιτεκτονική και μια εισαγωγή στην ιστορία του Βυζαντινού Μουσείου, συνεχίστηκε με μια βόλτα στο Σύνταγμα και τον Εθνικό Κήπο, αλλά και μια σύντομη επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, και ολοκληρώθηκε με το "μάθημα" ιστορίας στο Βυζαντινό Μουσείο, το οποίο βασίστηκε στο παρακάτω φύλλο εργασίας:

Β΄ Γυμνασίου (Β6)/ Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2014

Μια επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο- μια περιήγηση στον κόσμο του Βυζαντίου

Μια μικρή προετοιμασία...

- Ας ρίξουμε μια σύντομη ματιά στους χάρτες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ποιες σκέψεις σάς προκαλεί η σύγκριση του πρώτου χάρτη με τον τελευταίο χάρτη;

- Ένα ψηφιδωτό (αντίγραφο του αυθεντικού) από την Ιταλία. Τι σας θυμίζει; Ας το σχολιάσουμε λίγο πιο αναλυτικά...

Ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα για να μπούμε στον κόσμο του Βυζαντίου... (όσα ακολουθούν θα σας βοηθήσουν να θυμηθείτε την επίσκεψη στο τέλος, δεν χρειάζεται, λοιπόν, να συμπληρώνετε λεπτομερώς, κρατήστε μόνο λίγες απαραίτητες σημειώσεις επιγραμματικά)

1η (σύντομη) στάση: “Παλαιές μορφές-νέα σύμβολα”

Ένα σημαντικό έκθεμα αυτής της αίθουσας είναι ένα γλυπτό του 4ου αιώνα μ.Χ. από την Αίγινα. Παριστάνει τον Ορφέα με τη λύρα του και γύρω του συγκεντρωμένα πραγματικά και μυθικά ζώα. Ο Ορφέας, αυτή η μυθική μορφή των αρχαίων Ελλήνων, που γοήτευε τα άγρια θηρία με τη μουσική του, χρησιμοποιήθηκε από τους χριστιανούς ως σύμβολο του Χριστού. Γιατί πιστεύετε ότι έγινε αυτό;

Αναζητήστε στην αίθουσα ένα γλυπτό του 4ου αιώνα από την Κόρινθο με ανάλογες προεκτάσεις και συμβολισμούς, για να το σχολιάσουμε. Τι παριστάνει;_________________________________ Μπορείτε να καταλάβετε πώς, στη συγκεκριμένη περίπτωση, μια “παλαιά μορφή” έγινε “νέο σύμβολο”;

2η (σύντομη και πάλι) στάση: “Τα εγκόσμια” .... δηλαδή _____________________________

Τα αντικείμενα αυτής της αίθουσας φτιάχτηκαν ανάμεσα στο 2ο και στον 7ο αι. μ.Χ. Βέβαια, παρόμοια αντικείμενα κατασκεύαζαν οι άνθρωποι και κατά τους προηγούμενους αιώνες. Σημειώστε εδώ τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή τους___________________

- Παρατηρήστε την τοιχογραφία. Τι σας θυμίζει αυτή η διακόσμηση;______________________

- Βρείτε τα λυχνάρια, τα μυροδοχεία και τα κοχλιάρια. Σε τι χρησίμευαν;__________________

3η στάση: “Οι ναοί της νέας θρησκείας”

- Τα εκθέματα προέρχονται από ναούς που χρονολογούνται στο διάστημα 4ος-7ος αιώνας. Γιατί όμως οι χριστιανικοί ναοί κυριαρχούν από τον 4ο αιώνα και μετά; Θυμηθείτε τις ιστορικές συνθήκες! (κυρίως κατά τον 4ο και τον 6ο αιώνα)

- Παρατηρήστε την κάτοψη χριστιανικού ναού. Σε ποιον αρχιτεκτονικό ρυθμό ανήκει;

- Εδώ βρίσκονται και τμήματα από πολύχρωμο ψηφιδωτό δάπεδο του 5ου αιώνα, τα οποία προέρχονται από χριστιανικό ναό της Αθήνας (ο οποίος σήμερα δεν σώζεται). Οι ψηφίδες είναι κυρίως μαρμάρινες. Εντοπίστε: α) τα διαφορετικά χρώματα των ψηφίδων_____________________

_____________ β) τα διακοσμητικά θέματα ____________________________________________

- Ανάμεσα στα εκθέματα θα δείτε και το χριστόγραμμα. Μαζί του στον κύκλο υπάρχουν άλλα δύο γράμματα, το ..... και το ....., τα οποία συμβολίζουν τον Χριστό, που είναι “η αρχή και το τέλος”.

- Υπάρχουν και κάποια γλυπτά από τον Παρθενώνα. Τι σχέση μπορεί να έχει ο Παρθενώνας με το Βυζαντινό Μουσείο; Ας προσπαθήσουμε να λύσουμε το “μυστήριο” (μελετάμε τα γλυπτά, την κάτοψη, τα συνοδευτικά κείμενα)

Επόμενη στάση: “Χριστιανική Αίγυπτος” (θυμηθείτε και το χάρτη)

- Στην ενότητα αυτή εκτίθενται και κάποια αντικείμενα από αυτά που δεν βρίσκονται συχνά σε ανασκαφές. Υφάσματα (γενικά) και ενδύματα (ειδικότερα) αποτελούν σπάνια ευρήματα. Γιατί; Πώς, άραγε, έχουν διατηρηθεί σε τάφους της χριστιανικής Αιγύπτου;

- Ανάμεσα στα εκθέματα υπάρχει και ένας παιδικός χιτώνας του 6ου αιώνα. Με ποια άλλα εκθέματα από την ίδια προθήκη θα μπορούσε να συνδυαστεί; ___________________________

Και μια στάση στον “Τόπο αναψύξεως”, μια ενότητα ευρημάτων που έχουν σχέση με _________

- Στον συγκεκριμένο χώρο κυριαρχεί ένας διπλός χτιστός τάφος που βρέθηκε στην Αττική. Από ποιο χαρακτηριστικό του καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για έναν χριστιανικό τάφο; ___________

- Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται διάφορα αντικείμενα που βρέθηκαν σε χριστιανικούς τάφους της ίδιας εποχής. Τι είδους αντικείμενα είναι; ______________________________________________

- Εδώ μπορούμε να δούμε και επιτύμβιες πλάκες με επιγραφές, δηλαδή ______________________

- Σε ποια γλώσσα είναι γραμμένα τα κείμενα των επιγραφών; Τι παρατηρείτε σχετικά με τη γραφή;

Ας προσπαθήσουμε να διαβάσουμε μία επιγραφή! Είναι άραγε εύκολο;

___________________________________________________________________________

Επόμενη στάση: “Εξουσία και διοίκηση”

- Στα νομίσματα υπάρχουν οι προσωπογραφίες κάποιων γνωστών μας (από το μάθημα της ιστορίας) αυτοκρατόρων. Ποιοι είναι αυτοί;

- Ψάξτε ανάμεσα στα νομίσματα και βρείτε κάποια του αυτοκράτορα που νίκησε τους Πέρσες το 627. Περιγράψτε τις δύο όψεις των νομισμάτων!

- Εξουσία και διοίκηση χωρίς επίσημα έγγραφα δεν υπάρχει. Τι πιο επίσημο από ένα αυτοκρατορικό χρυσόβουλλο, δηλαδή ________________________________________________. Χρονολογείται στο 1301 και είναι γραμμένο πάνω σε περγαμηνή, δηλαδή σε κατεργασμένο δέρμα ζώου. Στο κάτω μέρος του διαβάζεται (με __________ μελάνι) η υπογραφή του αυτοκράτορα _______________________, ο οποίος άλλωστε παριστάνεται στη μ____________.

Σε ποια γλώσσα είναι γραμμένο αυτό το επίσημο έγγραφο; Μπορείτε να διαβάσετε κάποιες λέξεις;

______________________________________________________________________________

Και φτάσαμε στην “Κρίσιμη καμπή”, δηλαδή στους αιώνες 7ο και 8ο

- Τι σας φέρνει στο μυαλό ο χαρακτηρισμός αυτής της περιόδου; Θυμηθείτε τις ευρύτερες ιστορικές συνθήκες.

- Χαρακτηριστικό εύρημα αυτής της εποχής είναι ο θησαυρός της Μυτιλήνης. Παρατηρήστε τις προθήκες. Τι περιλαμβάνει αυτός ο θησαυρός;

- Αυτή την περίοδο η αυτοκρατορία συγκλονίστηκε και από την εικονομαχική διαμάχη. Σε ποιο πράγμα αναφερόταν αυτή η σύγκρουση;

- Η Εικονομαχία είχε αντίκτυπο και στην τέχνη. Τι βλέπετε στην εικόνα πίσω από τα γλυπτά; Πώς συνδέεται με την εικονομαχία;

Δύο σύντομες τελευταίες στάσεις (προλαβαίνουμε;): “Λατρεία και τέχνη” / “ Όψεις δημόσιου και ιδιωτικού βίου”

- Ανάμεσα στα εκθέματα της ενότητας “Λατρεία και τέχνη” υπάρχουν αρκετές βυζαντινές εικόνες, που χρονολογούνται στο διάστημα 9ος-15ος αιώνας. Αναζητήστε και εντοπίστε πέντε διαφορετικές μορφές που εικονίζονται:

_____________________________________________________________

- Οι περισσότερες από τις εικόνες είναι φορητοί ζωγραφικοί πίνακες πάνω σε ξύλο. Υπάρχουν όμως και εικόνες δημιουργημένες με διαφορετικές τεχνικές. Αναζητήστε και εντοπίστε:

α) μια ψηφιδωτή εικόνα από εργαστήριο της Κωνσταντινούπολης, στην οποία παριστάνεται ______

______, β) μια μαρμάρινη εικόνα από τη Θεσσαλονίκη, που εικονίζει την _____________________ γ) μια τοιχογραφία, με θέμα __________________________. 

- Στην ενότητα “Όψεις δημόσιου και ιδιωτικού βίου” εκτίθενται αντικείμενα που εξυπηρετούσαν τις καθημερινές ανάγκες των ανθρώπων στα βυζαντινά χρόνια. Αναζητήστε στην έκθεση τα παρακάτω αντικείμενα, εντοπίστε τα και αντιστοιχίστε τα με τις εικόνες. Προσοχή: Οι εικόνες δύο αντικειμένων λείπουν! Αυτά τα αντικείμενα πρέπει να τα σχεδιάσετε εσείς.

1. Πήλινος κουμπαράς (12ος-13ος αιώνας), 2. Σαλτσάριο (σκεύος για τις ζεστές σάλτσες, 9ος-12ος αιώνας), 3. Πήλινη οινοχόη (για το κρασί φυσικά, 14ος αιώνας), 4. Ασημένια σκουλαρίκια (9ος-10ος αιώνας), 5. Κεραμικοί τριποδίσκοι για το ψήσιμο των αγγείων στον κλίβανο (υστεροβυζαντινοί), 6. Πήλινη κούπα με παράσταση πτηνού (τέλη 13ου-14ος αιώνας), 7. Αβαθές πινάκιο (ρηχό πιάτο) με εγχάρακτη διακόσμηση (12ος αιώνας)

Για τις φωτογραφίες βλ.:

http://www.byzantinemuseum.gr/el/permanentexhibition/byzantine_world/public_private_life/

Και μια σύντομη αναφορά στις “περιπέτειες” των μνημείων και στην προσπάθεια της διάσωσής τους, με αφορμή την εκκλησία της Κοίμησης της Παναγίας στην Επισκοπή Ευρυτανίας...

Δείτε σχετικά:

http://www.byzantinemuseum.gr/el/educational_programme_dept/resources/ [το αρχείο με τίτλο "Η περιπέτεια ενός μνημείου"

!!!! Αποκαλύψτε το ταλέντο σας: σχεδιάστε το αντικείμενο που σας έκανε περισσότερο εντύπωση από την περιήγησή μας στο βυζαντινό κόσμο εδώ:

Οι τελικές εντυπώσεις σας από την επίσκεψή μας (σε μία παράγραφο 80 π. λέξεων)

_________________________________________________________________________________

...................................................................................................................................................................

Ευχαριστούμε πολύ την κ. Β. Γκίτζια (ΠΕ04), η οποία μας συνόδευσε, συμμετείχε στις δραστηριότητες και συνέβαλε στην επιτυχημένη ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής επίσκεψης.

Η Εύη, σε ένα σύντομο κείμενο, παρουσίασε ολοκληρωμένα την εκπαιδευτική μέρα μας:

"Η εκδρομή στο Βυζαντινό Μουσείο, καθώς και η πορεία προς αυτό, ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Η διαδρομή μέσα από τον Εθνικό Κήπο και η ξενάγηση στο Λύκειο του Αριστοτέλη αποτέλεσαν ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα το κέντρο της Αθήνας. Ωστόσο, και το κεντρικό κομμάτι της εκδρομής, η επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο, είχε πολύ ενδιαφέρον. Περιηγηθήκαμε ανάμεσα σε αντικείμενα που εκπροσωπούσαν κάθε πτυχή της βυζαντινής ζωής και γνωρίσαμε τους Βυζαντινούς και την καθημερινότητά τους. Ελπίζω να ξαναγίνουν εκδρομές σαν και αυτή, διότι η γνώση καλό είναι να προκύπτει μέσα από τη διασκέδαση". (Εύη Χαβιάρη)

 Η επίσκεψη ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, τα εκθέματα καταπληκτικά! Με εντυπωσίασαν τα ολογράμματα κοσμημάτων, καθώς και τα εκθαμβωτικά ψηφιδωτά, οι πολύχρωμες τοιχογραφίες και τα ξύλινα εικονίσματα. Μια εξαιρετική εμπειρία σ' ένα υπέροχο μουσείο! (Μαριπέννυ Τερζή)

 Η επίσκεψή μας στο Μουσείο ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, αφού γνωρίσαμε τον βυζαντινό πολιτισμό από κοντά. Εντύπωση μου έκαναν τα πολλά αντικείμενα καθημερινής χρήσης που είδαμε στον πρώτο όροφο, ενώ στον επόμενο όροφο με εντυπωσίασαν πολύ τα ψηφιδωτά. Στην τελευταία μας στάση στο Μουσείο, θαύμασα ιδιαίτερα τις βυζαντινές εικόνες. (Νεκτάριος Ταφανίδης)

Η επίσκεψή μας ήταν σε όλη τη διάρκειά της ευχάριστη και ξεκούραστη. Τα θέματα που σχολιάσαμε και τα εκθέματα που είδαμε στο Μουσείο είχαν πολύ ενδιαφέρον. Με εντυπωσίασαν περισσότερο τα γυάλινα αντικείμενα και οι χιτώνες από την Αίγυπτο. Επιπλέον, η βόλτα μας στην Αθήνα ήταν και αυτή χαρούμενη. (Κλεοπάτρα Τράικου)

 Η μέρα μας κύλησε γρήγορα και πολύ όμορφα. Όλη η εκδρομή ήταν πολύ διασκεδαστική, παρά το ότι ήταν εκπαιδευτική. Ο περίπατος στον Εθνικό Κήπο ήταν ωραίος και θα ήθελα να μέναμε λίγο περισσότερο εκεί. Επίσης, το Μουσείο ήταν εντυπωσιακό και είχε ιδιαίτερα εκθέματα. (Ελπίδα Χαρισιάδη)

 Αυτό που με εντυπωσίασε πιο πολύ από τα εκθέματα ήταν τα γυάλινα αντικείμενα, γιατί δεν περίμενα να δω κάτι τέτοιο να έχει διασωθεί. (Τζωρτζίνα Ψύχα)

Μου άρεσαν περισσότερο τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στο δάπεδο και απεικόνιζαν θέματα από τη φύση, αλλά είχαν και γεωμετρικά σχήματα. (Μαρία Τσιαπή)

Στο μαρμάρινο άγαλμα του Ορφέα μού άρεσε η λεπτότητα των χαρακτηριστικών των ζώων, ενώ στον διπλό τάφο με εντυπωσίασε η εσωτερική διακόσμηση που σχολιάσαμε. (Κατερίνα Τουμπακάρη)

 Κατά τη γνώμη μου, το πιο ωραίο έκθεμα (και πιο εντυπωσιακό) είναι η “προσομοίωση” ενός ναού, δηλαδή ο χώρος στον οποίο έχουν μεταφερθεί ολόκληρα στρώματα τοιχογραφιών ενός ναού [της Επισκοπής Ευρυτανίας]. (Αλεξάνδρα Ψαρρού)

Μου άρεσαν και οι ψηφιδωτές εικόνες, γιατί σκεφτόμουν ότι οι τεχνίτες/καλλιτέχνες χρειάζονται πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να τις ολοκληρώσουν. (Κατερίνα Τσαπραϊλη)

 Αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν ο διπλός τάφος. Με εντυπωσίασε περισσότερο το σχέδιο και το μέγεθός του. Επίσης, μου άρεσαν και οι επιγραφές των τάφων. (Δέσποινα Χριστοδούλου)

 Εντυπωσιακή ήταν και η εσωτερική διαμόρφωση στο Βυζαντινό Μουσείο, με τη χρονολογική και θεματική οργάνωση των ευρημάτων. (Φώτης Τραχανάς)

Παρόλο που ήταν η δεύτερη επίσκεψή μου στο Μουσείο, τη βρήκα ενδιαφέρουσα, αλλά φυσικά δεν έλειψε η κούραση... (Ιάσονας Τσουρέλης)

Η περιήγηση στα εκθέματα του Μουσείου ήταν καταπληκτική, αν και δεν μου αρέσει η βυζαντινή περίοδος. (Γιάννης Τράικος)

Η επίσκεψη ήταν μαγική. Πολλές φορές αναρωτιέμαι πώς όλα αυτά μπόρεσαν να διατηρηθούν μέχρι σήμερα. (Ειρήνη Ταφανίδου)