Β΄ Γυμνασίου (Β6), Μια περιήγηση στα ρωμαϊκά μνημεία της Αθήνας

     Την Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2014, οι μαθήτριες και οι μαθητές του Β6, πριν από την προγραμματισμένη επίσκεψη στο Εβραϊκό Μουσείο, είχαν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν μια ενδιαφέρουσα περιήγηση στα ρωμαϊκά μνημεία της Αθήνας, ξεκινώντας από το Μοναστηράκι και καταλήγοντας στην Πύλη του Αδριανού. Η περιήγηση αυτή είχε προετοιμαστεί στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας από την αρχή της σχολικής χρονιάς, με δουλειά στην τάξη και ατομικές εργασίες. Με αυτό το δεδομένο, οι ομάδες που είχαν ασχοληθεί με καθένα από τα μνημεία παρουσίασαν, κατά τη διάρκεια της περιήγησης, στον αντίστοιχο χώρο τις πληροφορίες και τα συμπεράσματά τους. Μετά την επίσκεψη, οι εντυπώσεις των μαθητών αποτυπώθηκαν σε νέες, ατομικές ή ομαδικές, εργασίες (βλ. παρακάτω).

           Η περιήγησή μας πραγματοποιήθηκε με βάση το παρακάτω φύλλο εργασίας:

Μια βόλτα στη ρωμαϊκή Αθήνα
Οι “ιστορικοί/αρχαιολόγοι” του Β6

μας ξεναγούν στα ρωμαϊκά μνημεία του κέντρου της Αθήνας

(Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2014/ Β΄ Γυμνασίου)

Η περιήγησή μας ξεκινά από το Μοναστηράκι (τη διάσημη πλατεία του) και την περιοχή της Πλάκας. Ας συζητήσουμε σύντομα για τους χώρους αυτούς, την ονομασία και τη σημασία τους.

[Σύντομες πληροφορίες θα βρείτε στο Παράρτημα Πληροφοριών στο τέλος του φυλλαδίου]

Τα ρωμαϊκά μνημεία:

α. Βιβλιοθήκη του Αδριανού

β. Ρωμαϊκή αγορά και ιδιαίτερα:

- Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος

- Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου

γ. Πύλη του Αδριανού (μαζί και Ολυμπιείο)

Οι ομάδες που έχουν ασχοληθεί με καθένα από αυτά τα μνημεία παρουσιάζουν στον αντίστοιχο χώρο τις πληροφορίες και τα συμπεράσματά τους. [Κοντά στην Πύλη του Αδριανού, θα γίνει σύντομη αναφορά και σε άλλα δύο ρωμαϊκά μνημεία, το Ηρώδειο και το Μνημείο του Φιλοπάππου, για να ολοκληρωθεί η εικόνα της ρωμαϊκής Αθήνας]

Κάθε ομάδα μπορεί να ελέγξει την πληρότητα της παρουσίασής της με βάση τον παρακάτω συνοπτικό οδηγό:

Συνοπτικός οδηγός προσέγγισης μνημείου ή ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου

Θέση

Ποια είναι η θέση του μνημείου (ή του χώρου);

Γιατί χτίστηκε (ή διαμορφώθηκε) στο συγκεκριμένο σημείο;

Με ποιον τρόπο μπορείς να φτάσεις σήμερα στο μνημείο (ή στο χώρο);

Ποια είναι η εικόνα της περιοχής γύρω από το μνημείο (ή τον ευρύτερο χώρο);

Αρχιτεκτονική

Ποια είναι η αρχιτεκτονική του μνημείου/ των κτιρίων (σχήμα, ρυθμός, διαστάσεις, διακόσμηση);

Ποια υλικά χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του/τους;

Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να κατασκευαστεί το μνημείο/τα κτίρια;

Κάτω από ποιες συνθήκες κατασκευάστηκε (ή κατασκευάστηκαν); Απασχολήθηκαν ειδικοί τεχνίτες;

Ιστορία

Πότε κατασκευάστηκε το μνημείο (ή διαμορφώθηκε ο χώρος) και σε ποια ιστορική περίοδο εντάσσεται; [Σύντομη παρουσίαση της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου]

Ποια ήταν η αρχική του χρήση;

Ποιοι επισκέπτονταν τότε το χώρο;

Υπάρχουν ιστορικά γεγονότα ή παραδόσεις που σχετίζονται με το μνημείο (ή το χώρο);

Το μνημείο (ή ο χώρος) υπέστη καταστροφές και τι είδους;

Ακολούθησαν εργασίες συντήρησης ή αναστήλωσης;

Η αρχική χρήση διατηρήθηκε ή τροποποιήθηκε;

Σε ποια κατάσταση διατηρείται σήμερα το μνημείο (ή ο χώρος);

Ποια είναι η σημερινή του χρήση; Είναι μουσειακός χώρος; Φυλάσσεται; Πόσους επισκέπτες δέχεται κάθε χρόνο;

Εκτίθεται σε κινδύνους; Αν ναι, τι είδους;

Σχέση/ σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή

Υπάρχουν στην εποχή μας αντίστοιχα κτίσματα ή ευρύτεροι χώροι;

Τι μέγεθος έχουν; Από τι υλικό κατασκευάζονται; Πώς χρησιμοποιούνται;

Ποιο μνημείο θεωρείτε περισσότερο ενδιαφέρον; Για το συγκεκριμένο μνημείο σκεφτείτε και:

Γράψτε μια ερώτηση που αξίζει διερεύνηση ή που έμεινε αναπάντητη.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Σημειώστε δυο πράγματα που μας λέει το μνημείο για τη ζωή στην Αθήνα την εποχή που αυτό ήταν σε λειτουργία.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Παράλληλα:

Αφού αναλάβατε τους ρόλους του ιστορικού/αρχαιολόγου και του ξεναγού, επιλέξτε συμπληρωματικά σε ποια ομάδα θα ενταχθείτε για να παρουσιάσετε τις εντυπώσεις από τα ρωμαϊκά μνημεία και κρατήστε τις αντίστοιχες σημειώσεις.

α. Οι φωτογράφοι σε συνεργασία με τους ζωγράφους/εικαστικούς καλλιτέχνες:

1. Μπορείτε να φωτογραφίζετε: -γενικές απόψεις των χώρων στους οποίους βρισκόμαστε/-συγκεκριμένα μνημεία/-λεπτομέρειες των μνημείων/-άλλα στιγμιότυπα που θεωρείτε ενδιαφέροντα...

Μπορείτε να σχεδιάσετε/δημιουργήστε με διάφορες τεχνικές: -γενικές απόψεις των χώρων στους οποίους βρισκόμαστε/-συγκεκριμένα μνημεία/-λεπτομέρειες των μνημείων

Σκεφτείτε ότι με αυτά τα σχέδια μπορούμε να δημιουργήσουμε κάρτες, αφίσες, σελιδοδείκτες κ.ά.

2. Κρατήστε σημειώσεις για όσα φωτογραφίζετε, ώστε στη συνέχεια να είναι εύκολη η ταύτιση των φωτογραφιών.

3. Σημειώστε όλα τα στοιχεία που σας άρεσαν από τη διαδικασία, καθώς και όσα σας δυσκόλεψαν.

β. Οι δημοσιογράφοι:

1. Κρατήστε σημειώσεις για την πορεία της περιήγησής μας, ώστε να μπορέσετε να την παρουσιάστε στη συνέχεια με όλες τις λεπτομέρειες που θεωρείτε απαραίτητες.

2. Σημειώστε όλα τα στοιχεία που σας άρεσαν από τη διαδικασία, καθώς και όσα σας δυσκόλεψαν.

γ. Οι λογοτέχνες:

1. Μπορείτε να σκεφτείτε με βάση αυτούς τους άξονες: -μια ιστορία από την εποχή που το μνημείο βρισκόταν σε χρήση/-διάλογος ανάμεσα σε δύο κτήρια (π.χ. ένα σύγχρονο και ένα διατηρητέο)/-σενάριο διαφημιστικού ή μερικές σκηνές από το σενάριο μιας ταινίας που θα μπορούσε να γυριστεί στην περιοχή με αναφορά στα μνημεία και στα ιστορικά κτίσματα /-τα αντικείμενα διηγούνται ιστορίες

2. Κρατήστε σημειώσεις για όσα σας εμπνέουν ή σας φαίνονται ενδιαφέροντα από κάθε μνημείο ή χώρο.

3. Σημειώστε όλα τα στοιχεία που σας άρεσαν από τη διαδικασία, καθώς και όσα σας δυσκόλεψαν.

Σημειώσεις:

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Παράρτημα πληροφοριών:

1. Μοναστηράκι (Πλατεία): Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η περιοχή ονομάζονταν Κάτω Παζάρι ή «Πλατεία του Κάτω συντριβανιού». Ήταν γεμάτη βιοτεχνίες υφασμάτων και βυρσοδεψεία, με εργαστήρια σιδηρουργών και χαλκουργών. Ο δρόμος που σήμερα λέγεται Πανδρόσου οδηγούσε στο «Πάνω Παζάρι», ενώ η σημερινή Άρεως, άταν η «Πλατειά Ρούγα» που περνούσε μπροστά από το «Κάτω Παζάρι».Το 19ο αιώνα λέγονταν : «Πλατεία με τις καρότσες» γιατί ήταν η αφετηρία και το τέρμα για Πειραιά και Κηφισιά. Λίγο πιο κάτω ξεκινά το παζάρι του Γιουσουρούμ, η υπαίθρια αγορά μεταχειρισμένων ειδών. Λέγεται ότι το όνομά της προέρχεται από τον Εβραίο έμπορο, παλαιοβιβλιοπώλη, Ελία Γιουσουρούμ, που ήρθε το 19ο αιώνα από τη Σμύρνη στην Αθήνα και εγκαταστάθηκε στην πλατεία Αβησσυνίας, ιδρύοντας το πρώτο παλαιοπωλείο.

2. Παντάνασσα: Πήρε το όνομά της από το Μεγάλο μοναστήρι της Παναγίας, που κτίστηκε τον 9^ο αιώνα, αλλά πραγματικά «μεγάλο» έγινε το 17^ο αιώνα. Ήταν μετόχι της Μονής Καισαριανής και είχε μεγάλη περιουσία. Το Μεγάλο Μοναστήρι ήταν κέντρο υφαντικής: τροφοδοτούσε το παζάρι με «αμπάδες», δηλαδή χοντρά υφάσματα, έργα των μοναχών, και νοίκιαζε σε εμπόρους όλα τα μικρομάγαζα που διέθετε έξω από τον περίβολό της. Το μοναστήρι σώθηκε από την καταστροφή της πόλης στα 1827 κι αποτελεί μια από τις δέκα ενορίες της μεταεπαναστατικής Αθήνας. Σιγά σιγά όμως αρχίζει να εγκαταλείπεται. Αλλάζει χέρια, υποβαθμίζεται γίνεται «Μοναστηράκι».

3. Πλάκα: «Αλλά διατί Πλάκα; Εις το σημείον κατά το οποίον σήμερον η οδός Κυδαθηναίων τέμνεται δια των οδών Αδριανού και Τριπόδων υπήρχε στερεώς τοποθετημένη επί του εδάφους λευκωτάτη τις και μεγάλων διαστάσεων πλάξ. Ιδού η ανάδοχος ονομασία της τοποθεσίας». (Δ. Καμπούρογλου, Αι παλαιαί Αθήναι)

Η επικρατέστερη άποψη σήμερα είναι ότι το όνομα «Πλάκα» προέρχεται πιθανότατα από την αλβανική λέξη "πλιάκου" που σημαίνει «παλαιό, αρχαίο». Πλιάκου Αθήνα είναι λοιπόν η παλιά Αθήνα. Η ερμηνεία αυτή συνδέεται με το γεγονός ότι τον 16ο αιώνα Αλβανοί μουσουλμάνοι, μισθοφόροι των Τούρκων, κατοίκησαν την περιοχή που είχε τότε ερημώσει και εγκαταλειφθεί. Βέβαια, Πλάκα ονομαζόταν μόνο η γειτονιά γύρω από την κεντρική πλατεία, εκεί που βρίσκεται το μνημείο του Λυσικράτους.

 Αντί για άλλες εντυπώσεις των μαθητών, μερικά παραδείγματα των εργασιών τους πριν και μετά την επίσκεψη/περιήγηση (πατήστε στους αντίστοιχους συνδέσμους):

Πριν από την επίσκεψη, η Εύη ασχολήθηκε με το Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (τους Αέρηδες), ενώ, μετά την επίσκεψη έφτιαξε το δικό της κόμικ, με πολύ ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες και λεπτομέρειες για το θέμα:

α) Η εργασία για τους Αέρηδες: 
Εύη Χαβιάρη, Ωρολόγιο Ανδρονίκου Κυρρήστου

β) Εύη Χαβιάρη, Ένα κόμικ για τους Αέρηδες... [πατήστε πάνω στην εικόνα, για να τη δείτε σε μεγαλύτερο μέγεθος]

Η Ειρήνη, που είχε ασχοληθεί με την Πύλη του Αδριανού, μετά την επίσκεψη έφτιαξε μια λεπτομερή και ενδιαφέρουσα παρουσίαση της περιήγησής μας.

α) Η εργασία για την Πύλη του Αδριανού: Ειρήνη Ταφανίδου, Πύλη του Αδριανού

β) Η παρουσίαση της περιήγησης: Ειρήνη Ταφανίδου, Περιήγηση στη ρωμαϊκή Αθήνα

Ο Νεκτάριος ασχολήθηκε με το Ηρώδειο (πριν από την επίσκεψη) και έφτιαξε το σχέδιο της Πύλης του Αδριανού, όταν την είδαμε από κοντά.

α) Η εργασία για το Ηρώδειο: Νεκτάριος Ταφανίδης, Ηρώδειο

β) Νεκτάριος Ταφανίδης, Η Πύλη του Αδριανού

Ο Φώτης, η Χριστίνα, η Εμμανουέλα και η Κωνσταντίνα συνεργάστηκαν για να παρουσιάσουν τους βασικούς σταθμούς της περιήγησης στη ρωμαϊκή Αθήνα. Ο Φώτης είχε ασχοληθεί ειδικά και με τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού.
α) Περιήγηση στη ρωμαϊκή Αθήνα: Φώτης Τραχανάς, Χριστίνα Τζαβέλλα, Εμμανουέλα Φιλίππι, Κωνσταντίνα Τερζόγλου, Ρωμαϊκή Αθήνα
β) Η εργασία για τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού: Φώτης Τραχανάς, Βιβλιοθήκη του Αδριανού

Η Κατερίνα συμπεριέλαβε στην παρουσίαση της επίσκεψης τις εντυπώσεις από τα ρωμαϊκά μνημεία αλλά και από το Εβραϊκό Μουσείο.
Εκπαιδευτική επίσκεψη - μια σύντομη παρουσίαση: Κατερίνα Τσαπραϊλη, Εκπαιδευτική επίσκεψη

Η Μαριπέννυ ασχολήθηκε με την Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος, την "επίσημη" είσοδο στη Ρωμαϊκή Αγορά: Μαριπέννυ Τερζή, Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος

Η Ελπίδα, η Μαρία και η Ερμιόνη συγκέντρωσαν τις φωτογραφικές τους εντυπώσεις:
Ελπίδα Χαρισιάδη, Μαρία Τσιαπή, Ερμιόνη Τζεβελεκίδη, Ανακαλύπτοντας τη ρωμαϊκή Αθήνα  [πατήστε πάνω στην εικόνα, για να τη δείτε σε μεγαλύτερο μέγεθος]

Η συγκεκριμένη εκπαιδευτική επίσκεψη αποτέλεσε αφορμή να ασχοληθούμε εκτενέστερα και με τη γλυπτική, επιχειρήσαμε μάλιστα να κάνουμε συγκρίσεις ανάμεσα σε έργα γλυπτικής της κλασικής, της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής περιόδου και διατυπώσαμε τις παρατηρήσεις μας.
Δύο παραδείγματα τέτοιων εργασιών:
α) Κατερίνα Τουμπακάρη, Κλασική, ελληνιστική, ρωμαϊκή γλυπτική (βασικά παραδείγματα - παρατηρήσεις)

β) Αλεξάνδρα Ψαρρού, Κλασική, ελληνιστική, ρωμαϊκή γλυπτική (χαρακτηριστικά παραδείγματα)