Η νεότερη Ελλάδα στην Παλαιά Βουλή: μια εκπαιδευτική επίσκεψη με το Γ5

Εθνικό Ιστορικό Μουσείο/ Παρασκευή 20 Φεβρουαρίου 2015, Γ΄ Γυμνασίου (Γ5)

Εντυπώσεις μαθητών

Η Παλαιά Βουλή μού άφησε πολύ καλές εντυπώσεις, καθώς την είχα επισκεφτεί και στο παρελθόν, όμως τώρα παρατήρησα κάποια σημεία με μεγαλύτερη προσοχή. Εντύπωση μού έκαναν οι κεντητοί πίνακες, οι οποίοι είχαν πολύ μεγάλη λεπτομέρεια, αλλά και ιστορία. Αυτό που μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον ήταν μια υδατογραφία που σχολιάσαμε, με θέμα τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας. Επίσης, πολύ ενδιαφέρον είχαν ο εξοπλισμός, οι πανοπλίες και τα όπλα κάποιων ηρώων της Επανάστασης. (Άννα Πούσα)

Η επίσκεψή μας στην Παλαιά Βουλή είχε διάφορες στιγμές που με εντυπωσίασαν. Αρχικά, η αίθουσα του Κοινοβουλίου μού φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα. Δυστυχώς, μου προκάλεσε εντύπωση και η βαρβαρότητα κάποιων που είχαν γράψει πάνω στα έδρανα με στιλό. Η “Χάρτα του Ρήγα” είχε επίσης μεγάλο ενδιαφέρον, ενώ τα όπλα ήταν καταπληκτικά. Απίστευτη λεπτομέρεια και τέχνη! Ήταν μια πολύ επιτυχημένη επίσκεψη. (Κωστής Σκαλιώρας)

Η Παλαιά Βουλή είναι ένα πολύ όμορφο νεοκλασικό κτήριο, που στεγάζει πολύ ενδιαφέροντα εκθέματα. Όπλα, πίνακες, αντικείμενα εξαιρετικής σημασίας και τέχνης. Ενδιαφέρουσα ήταν η κατάταξη των αντικειμένων στις αίθουσες, με μια λογική συνέχεια και θεματικά. Οι καρέκλες της αίθουσας του Κοινοβουλίου όμως... ήταν οι καλύτερες, οι πιο αναπαυτικές! (Αιμίλιος Σπηλιόπουλος)

Η Παλαιά Βουλή ως κτήριο δεν περνάει απαρατήρητη. Δείχνει μεγαλοπρεπής και αυτό κεντρίζει το ενδιαφέρον. Αυτό που μου έκανε εντύπωση κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας ήταν πως εκτίθενταν και τα πιο μικρά αντικείμενα. Επίσης, με εντυπωσίασαν οι φορεσιές των αγωνιστών και με έκαναν να αναρωτηθώ πώς άντεχαν τη ζέστη. Αυτά μου έμειναν περισσότερο στο μυαλό. (Μελίνα Ριγκλέα)

Γενικά, το μουσείο ήταν ενδιαφέρον και σχετικό με τα γεγονότα και τη χρονική περίοδο που σχολιάζουμε στο μάθημα της ιστορίας. Μεγαλύτερη εντύπωση μου έκαναν κάποια ασυνήθιστα έργα τέχνης. Ενδιαφέρον είχαν επίσης τα όπλα και τα προσωπικά αντικείμενα πολεμιστών. (Ιασόνα Σέση)

Η Παλαιά Βουλή ήταν μια διαφορετική εμπειρία. Αν και στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα μουσείο, το ίδιο το κτήριο μου κίνησε αρχικά την περιέργεια. Περισσότερη εντύπωση μου έκανε η αίθουσα συνεδριάσεων της Βουλής. Ενδιαφέρον μού φάνηκε επίσης το γεγονός ότι έχει διατηρηθεί η καρδιά του Κανάρη. (Νικολίνα Πληβούρη)

Γενικά, μου άρεσε η επίσκεψη και νομίζω ότι μερικά σημεία θα μείνουν στο μυαλό μου για την υπόλοιπη ζωή μου. Αυτά κυρίως είναι: το ότι τελικά η Παλαιά Βουλή στη μορφή που σώζεται είναι πιο καινούρια από τη “Νέα”, η στολή του Κολοκοτρώνη (επειδή μου φαινόταν πολύ μικρή), το αγγείο με την καρδιά του Κανάρη. Επιπλέον, θεωρώ ενδιαφέρουσα τη “Χάρτα του Ρήγα”, με την αποτύπωση της υποτιθέμενης βαλκανικής ένωσης. Ακόμα, μου φάνηκε περίεργο το γιαταγάνι του Μακρυγιάννη (γιατί έψαξα και πολύ για να το βρω), το ίδιο και η τράπουλα και ο πίνακας με θέμα τα Κούλουμα. Μου άρεσαν επίσης και οι πανοπλίες, γιατί έμοιαζαν σαν να έχουν βγει από κάποια ταινία. Α, ναι... και μια στολή Ιερολοχίτη, που επίσης άργησα να την εντοπίσω. (Μανώλης Ταουλάι)

Ήταν μια ενδιαφέρουσα επίσκεψη, κατά τη διάρκεια της οποίας είδαμε μια πιο “καθημερινή” πλευρά της εποχής που μελετάμε στη ιστορία και αυτό μου έκανε εντύπωση. Περισσότερο μου έμειναν στο μυαλό η τράπουλα, η καρδιά του Κανάρη, η “Χάρτα του Ρήγα” και το κομμάτι από τη βάρκα του Μιαούλη. (Φωτεινή Πούλιου)

Οι εντυπώσεις μου από την επίσκεψη είναι θετικές. Όταν βρεθήκαμε στην επιβλητική αίθουσα συνεδριάσεων της Βουλής, υπήρχε ένα δέος, ένιωσα ότι εκεί που ήμουν, πριν από πολλά χρόνια, πάρθηκαν σημαντικές αποφάσεις. Σε όλες τις αίθουσες, με τα εκθέματα από παλιότερες εποχές, ένιωθες να ζωντανεύουν αυτά που έχεις μάθει στην ιστορία. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν και η ποικιλία των αντικειμένων. (Μάρκος Συρούκης)

Φύλλο εργασίας

Γ΄ Γυμνασίου (Γ5)/ 20-2-2015
α. Στη “Νέα” και στην Παλαιά Βουλή - Μια ματιά στην ιστορία των κτηρίων
Βουλή - Παλαιά Ανάκτορα (λεωφόρος Β. Αμαλίας και Β. Σοφίας)
1836: οικοδομούνται τα Παλαιά Ανάκτορα των Αθηνών βάσει σχεδίων του Βαυαρού αρχιτέκτονα Friedrich von Gaertner στο ανατολικό άκρο (τότε) της πόλης, σε θέση που κρίθηκε περίοπτη και ταυτόχρονα υγιεινή.
Ιούλιος-Αύγουστος 1843: εγκατάσταση του βασιλικού ζεύγους Όθωνα-Αμαλίας (μόλις ένα μήνα περίπου προτού το νέο οικοδόμημα αποτελέσει για πρώτη -αλλά όχι και τελευταία- φορά, το σκηνικό ενός δραματικού γεγονότος στην ελληνική πολιτική ιστορία, της επανάστασης της Γ’ Σεπτεμβρίου). Αποτέλεσε την έδρα της βασιλικής εξουσίας επί επτά σχεδόν δεκαετίες, στη διάρκεια των οποίων υπέστη τις συνέπειες δύο σοβαρών πυρκαγιών (1884, 1909)
1922: έδρα ποικίλων υπηρεσιών μέριμνας των προσφύγων μετά την καταστροφή του 1922
1930: αποφασίστηκε από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου, η εγκατάσταση εκεί της Βουλής και της Γερουσίας.
1930-1935: ευρύτατης έκτασης επέμβαση στο κτήριο (βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ανδρέα Κριεζή)
Από το 1946: χρησιμοποιείται κυρίως ως έδρα της Βουλής των Ελλήνων (με εξαίρεση το διάστημα της δικτατορίας 1967-1974), αλλά και του Υπουργικού Συμβουλίου.
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο - Παλαιά Βουλή (Σταδίου και Κολοκοτρώνη)
1832: ανεγέρθηκε μια από τις πρώτες νέες οικίες της απελευθερωμένης Αθήνας, μέσα σε ένα μεγάλο κήπο, για λογαριασμό του Χιώτη τραπεζίτη Αλέξανδρου Κοντόσταυλου.
1834: η οικία αυτή χρησιμοποιήθηκε για δύο περίπου έτη ως προσωρινό ανάκτορο του Όθωνα (με την προσθήκη μιας κυκλικής αίθουσας). Μετά την άφιξη της Αμαλίας, το βασιλικό ζεύγος εγκαταστάθηκε στην οικία του (επίσης Χιώτη τραπεζίτη) Σταμάτιου Δεκόζη Βούρου, στην πλατεία Κλαυθμώνος, ώσπου να οικοδομηθούν τα οριστικά ανάκτορα (η σημερινή Βουλή). Η ολοκλήρωση των τελευταίων συνέπεσε με την Επανάσταση του 1843.
1844: η Συντακτική Συνέλευση του 1844 συνήλθε στην οικία Κοντόσταυλου, στην οποία κατόπιν συνεδρίαζαν επί μια δεκαετία η Βουλή και η Γερουσία, μέχρι την πυρκαγιά του 1854 που κατέστρεψε τελείως το κτίριο.
1854-1858: ο Γάλλος αρχιτέκτονας François Boulanger εκπόνησε μελέτη για την ανέγερση νέου κτιρίου στην ίδια θέση (με πρόβλεψη δύο αμφιθεάτρων). Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε από την Αμαλία τον Αύγουστο του 1858, αλλά η οικοδομή διακόπηκε ένα χρόνο αργότερα, ελλείψει πόρων.
1863: ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Κάλκο (1810-1878) η αναθεώρηση των σχεδίων, καθώς στο μεταξύ είχε καταργηθεί ο θεσμός της Γερουσίας.
1875: ολοκλήρωση του κτηρίου. Από τότε και ως το 1935 στέγασε τη Βουλή των Ελλήνων.
Από το 1961, ανακαινισμένο και διαρρυθμισμένο, το κτήριο φιλοξενεί το Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος.
[Πηγές: Κ. Η. Μπίρης, Τα πρώτα σχέδια των Αθηνών, Αθήνα 1933/ Κ. Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 1η έκδ. 1966, 3η έκδ. 1996, σ. 149-150/ Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν, Χριστιανός Χάνσεν: Επιστολές και σχέδια από την Ελλάδα, Αθήνα 1993/ Ι.Ε.Ε.Ε., Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα 1994./ Ν. Μακρυγιάννης, Ιστορία του μεγάρου της Βουλής, Αθήνα 1979/ Δ. Φιλιππίδης (επιμ.), Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984/ Αικατερίνη Δεμενεγή-Βιριράκη, Παλαιά Ανάκτορα των Αθηνών, 1836-1986, Αθήνα 1994
http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio.aspx ]
- Τελικά, ποιο κτήριο είναι παλαιότερο, η “Παλαιά” ή η “Νέα” Βουλή;
- Ποιες είναι οι ομοιότητες στην εξέλιξη της χρήσης και στην ιστορία των δύο κτηρίων;

β. Το νέο ελληνικό κράτος στο Ιστορικό Μουσείο

Παρακολουθούμε την ιστορία της συγκρότησης και διαμόρφωσης του νέου ελληνικού κράτους στις αίθουσες του Μουσείου και, ταυτόχρονα, αναζητούμε στα εκθέματα τη λύση 15 (+1) απλών “αινιγμάτων” (ξεχωρίζουν μέσα σε πλαίσιο)

Εισαγωγή: Μετά τα όπλα, τις προτομές και τα άλλα έργα τέχνης του κεντρικού διαδρόμου, ο Διάδρομος 1 φιλοξενεί εκθέματα σχετικά με την πτώση του Βυζαντίου και σχετικά έργα τέχνης (ένα, τουλάχιστον, από αυτά πρέπει κάτι να μας θυμίζει...).

Αίθουσα 2 – Θεματική ενότητα: Λατινοκρατία και Τουρκοκρατία στον ελλαδικό χώρο (13ος-18ος αιώνας)

Σημαντικές χρονολογίες: 1204, 1453, 1571, 1669 – Με ποια γεγονότα συνδέονται;

Είμαι ζώο φοβερό και σημάδι ενετικό. Ποιο είμαι;

Ναυμαχία φοβερή σε μια πόλη ελληνική. Κοίταξε καλά, αν μπορείς, ποιοι πολέμησαν να βρεις.

Αίθουσα 3 – Θεματική ενότητα: Η αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων (1670-1821)

Τι σας θυμίζουν οι όροι και οι χρονολογίες; Φαναριώτες, Έλληνες της Διασποράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, 1774, 1814, 24 Φεβρουαρίου 1821

Αντικείμενο μικρό, με κούμπωμα μεταλλικό. Ανήκα στον Αδαμάντιο Κοραή, τον γνωστό διαφωτιστή.

Χάρτης είμαι ιστορικός. Με έφτιαξε ο _________________, μεγάλος οραματιστής.

Ήμουνα στο Δραγατσάνι, σε καταστροφή μεγάλη. Ανήκα σε έναν νέο, μορφωμένο και γενναίο.

Έγγραφο είμαι μυστικό, με μήνυμα σημαντικό. Όσο κι αν το προσπαθείς, να με διαβάσεις δεν μπορείς. Γιατί;

Αίθουσα 4 – Θεματική ενότητα: Η ελληνική επανάσταση (1821-1827)
Θυμηθείτε: νότια Ελλάδα, νησιά Αιγαίου, κλέφτες και αρματολοί, Τοπικοί Οργανισμοί, Εθνοσυνελεύσεις, εμφύλιος

Το όπλο είμαι, το __________________, του Ιωάννη Μακρυγιάννη.

Λάβαρο είμαι κεντητό, με αγίους πάνω δυο. Ποιους;

Ποια να είναι η κοπέλα στην παλάσκα του Τζαβέλλα;

Αίθουσα 5 – Θεματική ενότητα: Τα όπλα του αγώνα

Λίγες βασικές πληροφορίες: Κατά την Επανάσταση, οι αγωνιστές χρησιμοποίησαν όσα όπλα είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους αρματολούς και κλέφτες, αλλά ο κύριος εφοδιασμός τους έγινε από λάφυρα και από δωρεές των φιλελλήνων. Το όπλο ήταν το πιο πολύτιμο αντικείμενο του πολεμιστή και η διακόσμησή του ήταν πλούσια, με θέματα από τη λαϊκή παράδοση και από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τη χριστιανική θρησκεία.

- Μπορούμε να εντοπίσουμε παραδείγματα τέτοιων διακοσμητικών θεμάτων;

Το καριοφίλι ήταν το πιο διαδεδομένο μακρύ πυροβόλο όπλο. Όπως και οι πιστόλες (κουμπούρες) ήταν όπλο πυριτόλιθου. Η σπάθα ονομαζόταν πάλα. Το γιαταγάνι ήταν πλατιά, κυρτή μαχαίρα ανατολικής προέλευσης με την κόψη προς την εσωτερική ακμή. Μέσα στις παλάσκες, αναρτημένες από το σελάχι (φαρδιά ζώνη), τοποθετούσαν προετοιμασμένα φυσίγγια. Ο πέλεκυς εκτός από όπλο αποτελούσε και σύμβολο εξουσίας.

- Αναζητήστε: τον εξοπλισμό, αλλά και τη “μάσκα” του Κολοκοτρώνη, τα όπλα του Καραϊσκάκη, αλλά και ένα “αταίριαστο” στην αίθουσα αντικείμενο!

Στο Διάδρομο 6 φιλοξενούνται προσωπογραφίες ελλήνων κληρικών και λογίων, καθώς και το γραφείο του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄.

Διάδρομος 7 – Θεματικές ενότητες: α) Η έξοδος του Μεσολογγίου/ Η ναυμαχία του Ναβαρίνου [μπορούμε να θυμηθούμε τις βασικές ιστορικές εξελίξεις;]

Είμαι ένας ποιητής, Έλληνας και ευγενής. Τι γυρεύω εγώ εδώ;

β) Τα ακρόπρωρα: Τα ακρόπρωρα (ακροστόλια), διακοσμητικά αγάλματα σκαλισμένα στην άκρη της πλώρης, αποτελούσαν στην ελληνική ναυτική παράδοση το έμβλημα του πλοίου. Παλαιότερα απεικόνιζαν μυθικά όντα της θάλασσας, γοργόνες και θρησκευτικές μορφές. Από τα τέλη του 18ου αι., με την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας, έγιναν μέσο έκφρασης της αφυπνιζόμενης εθνικής συνείδησης. Τα ακρόπρωρα της συλλογής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου απεικονίζουν μορφές ηρώων από την αρχαία ιστορία και μυθολογία. Διακρίνονται δύο ανδρικοί τύποι. Ποιοι;

-Τι χρώμα έχουν τα περισσότερα ακρόπρωρα; Γιατί;

γ) Η τυπογραφία: Η τυπογραφία έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά την Ελληνική Επανάσταση, στη διάδοση ειδήσεων και θεσπισμάτων. Φιλελληνικές οργανώσεις της Ευρώπης απέστειλαν πιεστήρια στην Ελλάδα, όπου οργανώθηκαν σε μαχόμενα τυπογραφεία. Με αυτά τυπώθηκαν τα πρώτα ελληνικά συντάγματα, αποφάσεις της Διοίκησης, εφημερίδες και λογοτεχνικές εκδόσεις, όπως ο Ύμνος στην Ελευθερία του Δ. Σολωμού (1825).

Διάδρομος 8 – Θεματική ενότητα: Φιλελληνισμός

Ποιος ήταν ο πιο διάσημος φιλέλληνας; Αναζητήστε ένα έκθεμα που συνδέεται με αυτόν!

Ήρωας που... καθαρίζει και Ελλάδα που... μυρίζει.

Τι γυρεύει στο βαζάκι ο ήρωας με το μουστάκι;

Υπάρχει κάποιο άλλο έκθεμα που θεωρείτε άξιο σχολιασμού;

Αίθουσα 9 – Θεματική ενότητα: Ο ναυτικός αγώνας του 1821

Ας θυμηθούμε: Από πότε και γιατί αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η τάξη των ελλήνων πλοιοκτητών και καπεταναίων;

Ποιες προσωπογραφίες ναυτικών αγωνιστών νομίζετε ότι αναγνωρίζετε; Επιβεβαιώστε τις υποθέσεις σας διαβάζοντας τις λεζάντες!

Όργανο είμαι μουσικό και κάτι άλλο ναυτικό.

Στο αγγείο μέσα χτυπώ. Γιατί μ' έβαλαν εδώ;

Αίθουσα 10 – Θεματική ενότητα: Η ίδρυση του νεοελληνικού κράτους

Πρόσωπα και γεγονότα: Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας, Καποδίστριας, Όθων, Αντιβασιλεία, Μακρυγιάννης, Καλλέργης, Σύνταγμα, Κριμαϊκός πόλεμος, έξωση Όθωνα

Μέσα σε ποιο χρονικό διάστημα έγινα όλα αυτά;

Αναζητήστε μια υδατογραφία που πρέπει να σας θυμίζει κάτι, αλλά και έναν πίνακα σχετικό με την επόμενη Δευτέρα!

Τι σχέση έχει αυτή η κυρία με τη βασίλισσα Αμαλία;

Αίθουσα 11 – Θεματική ενότητα: Εδραίωση του κοινοβουλευτισμού και διεύρυνση των συνόρων

Χρονολογίες-κλειδιά: 1864, 1881, 1897, 1904-1908, 1912-1913. Μια ματιά στα εκθέματα ίσως μας βοηθήσει να συνδέσουμε τις χρονολογίες με τις αντίστοιχες σημαντικές εξελίξεις.

Η κεντρική φυσιογνωμία της περιόδου (τουλάχιστον ως τα τέλη του 19ου αιώνα) ήταν αυτή που απαντά στο τελευταίο αίνιγμα:

Στον κοινοβουλευτισμό πίστευα εγώ. Ήμουν οραματιστής, αλλά και εκσυγχρονιστής. Έβαλα φόρο στον καπνό, έφτιαξα και τον Ισθμό. Κι άλλα έργα μου μπορείς να ψάξεις τώρα και να βρεις.

[Στις υπόλοιπες αίθουσες φιλοξενούνται εκθέματα σχετικά με τη Μικρασιατική Εκστρατεία, τον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και η Λαογραφική Συλλογή του Μουσείου ... για μια επόμενη επίσκεψη...]

Σημείωση: Ευχαριστούμε την κ. Ουρανία Παπαδοπούλου για τη σύνθεση των "αινιγμάτων".