Την Κυριακή 1 Οκτωβρίου 2023, το σχολείο μας, με ομάδα μαθητών και μαθητριών της Β΄ και της Γ΄ Γυμνασίου, συμμετείχε και πάλι στην ετήσια εκδήλωση μνήμης του Δήμου Αιγάλεω και της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Αιγάλεω.
Διαβάστε σχετικά με την περσινή συμμετοχή μας εδώ:
Αυτήν τη φορά, οι μαθήτριες και οι μαθητές παρουσίασαν σε ένα μικρό αφιέρωμα τα αποτελέσματα της συνέχειας της έρευνας που αναπτύξαμε στο σχολείο μας και τις νέες δράσεις που εφαρμόσαμε.
Ακολουθεί μέρος του υλικού που παρουσιάστηκε στην εκδήλωση της 1ης Οκτωβρίου 2023.
Μια αναδρομή στο παρελθόν...
Έχει περάσει ακριβώς ένας χρόνος από τότε που, στον ίδιο χώρο, η ομάδα μας -με λίγο διαφορετική σύνθεση- συμμετείχε στην ετήσια εκδήλωση μνήμης και τιμής για τα θύματα του “Ολοκαυτώματος” του Αιγάλεω. Πέρσι, λοιπόν, στην αρχή της σχολικής χρονιάς είχαμε ξεκινήσει ένα αναπάντεχο ταξίδι στη γνώση και στη μνήμη, αναζητώντας στοιχεία για ένα γεγονός που ελάχιστα γνωρίζαμε -οι περισσότεροι και οι περισσότερες καθόλου, για να πούμε την αλήθεια. Η “περιπέτειά” μας περιλάμβανε επισκέψεις στο μνημείο του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται πολύ κοντά στο σχολείο μας, έρευνα σε διάφορες πηγές, αναζήτηση μαρτυριών, ανακάλυψη οικογενειακών ιστοριών, παρακολούθηση μιας συγκλονιστικής συνέντευξης, επανεξέταση του μνημείου, καλλιτεχνικές δημιουργίες, προβληματισμούς και συμπεράσματα.
Με αφορμή μια αναμνηστική τελετή και έναν τόπο μνήμης, κάναμε ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο, είδαμε τη θηριωδία που έζησε το Αιγάλεω ως ένα κομμάτι μιας σειράς αποτρόπαιων ναζιστικών εγκλημάτων, αντιμετωπίσαμε με διαφορετική ματιά κάποιες πλευρές της πόλης μας, των ανθρώπων γύρω μας και του εαυτού μας. Βρήκαμε απαντήσεις στις αρχικές μας απορίες, προέκυψαν όμως νέες ερωτήσεις.
(Από την αφίσα που δημιουργήσαμε για τη φετινή δράση μας)
(Από το ζωγραφικό έργο που δημιούργησε πέρσι η Γεωργία Μαρία Μποταΐτη-Λαϊνά, μαθήτρια της Γ΄ Γυμνασίου)
Μια νέα χρονιά και ένα καινούριο εγχείρημα
… Και φέτος γιατί βρισκόμαστε και πάλι εδώ; Έχουμε κάτι διαφορετικό ή καινούριο να πούμε;
Αυτός ήταν ο προβληματισμός μας στην αρχή της χρονιάς, ήδη από τις 12 Σεπτεμβρίου. Τα παλιά μέλη της ομάδας μας -ο Γαβριήλ, η Κορίνα, η Κασσιανή και ο Νίκος από τη Γ΄ Γυμνασίου- υποδέχτηκαν τα νέα από τη Β΄ Γυμνασίου -τον Δημήτρη, τη Στέλλα, την Αιμιλιάνα, τη Χριστιάννα, τη Νικολέττα, τον Θοδωρή και την Ισμήνη.
Όλοι και όλες μαζί, λοιπόν, σκεφτήκαμε το επόμενο βήμα και αποφασίσαμε φέτος να αναλάβουμε ένα μάλλον δυσκολότερο εγχείρημα, αυτό της διάδοσης στο σύνολο των συμμαθητών και των συμμαθητριών μας στο 3ο Γυμνάσιο Αιγάλεω όσων μάθαμε εμείς πέρσι. Γιατί, ενώ πέρσι παρουσιάσαμε εδώ τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτή η δράση μας έγινε γνωστή στα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας μας, έστω σε αυτά με τα οποία πηγαίνουμε στο ίδιο σχολείο.
Με τη βοήθεια και συνεργασία των καθηγητριών μας, της κ. Τσιώρου, της κ. Αναγνωστοπούλου, της κ. Μίχου και της κ. Γεωργακοπούλου, το σχέδιο που καταστρώσαμε είχε ως εξής:
Προσπαθήσαμε να βάλουμε σε εφαρμογή το σχέδιό μας όσο το δυνατόν πιο μεθοδικά…
… οπότε η δουλειά μας εξελίχθηκε σε πέντε βήματα…
1ο βήμα
Δημιουργήσαμε ερωτηματολόγια, στα οποία οι μαθητές και οι μαθήτριες όλων των τάξεων, καθώς και οι καθηγήτριες και οι καθηγητές μας, κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με το "Ολοκαύτωμα" ή "Σφαγή" του Αιγάλεω (το γεγονός, το μνημείο, τις εκδηλώσεις μνήμης). Στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου συμμετείχαν όλοι και όλες στο σχολείο, το ερωτηματολόγιο μάλιστα αναρτήθηκε και σε ηλεκτρονική μορφή, ενώ, για να καταστεί δυνατή η συμπερίληψη στην έρευνα και συμμαθητών/συμμαθητριών μας που ακόμα δεν γνωρίζουν καλά τα ελληνικά, το ερωτηματολόγιο μεταφράστηκε και στα αγγλικά.
Ακολούθησε η επεξεργασία των ερωτηματολογίων και η συγκέντρωση των αποτελεσμάτων, τα οποία με ιδιαίτερη ανυπομονησία περιμέναμε. Η αλήθεια είναι ότι τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει είναι πρόσφορα για πολύπλευρες αναλύσεις, για να μην σας κουράσουμε, όμως, εμείς θα σχολιάσουμε τα πιο σημαντικά. Συγκεκριμένα, διαπιστώσαμε ότι σε ποσοστό 55% όσοι και όσες απάντησαν δεν είχαν ποτέ ακούσει για το “Ολοκαύτωμα” του Αιγάλεω, ενώ οι μισοί/οι μισές το τοποθετούσαν σε χρονική περίοδο άλλη από αυτή της γερμανικής Κατοχής. Το 70% όσων συμμετείχαν στην έρευνα δεν γνώριζαν για την πραγματοποίηση της ετήσιας εκδήλωσης μνήμης και το 81% δεν γνώριζε για τη συμμετοχή του σχολείου μας στην περσινή εκδήλωση. Επίσης, αν και σύμφωνα με το 75% των απαντήσεων το μνημείο του Ολοκαυτώματος είναι γνωστό, μόνο το 30% όσων απάντησαν γνώριζαν πού βρίσκεται.
2ο βήμα
Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου μας μας οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι κάτι πρέπει να κάνουμε, για να γίνει γνωστό το γεγονός, και το πρώτο που σκεφτήκαμε ήταν να δημιουργήσουμε μια αφίσα που θα τοποθετήσουμε σε κατάλληλα σημεία στο σχολείο. Βέβαια, για να καταλήξουμε στο κείμενο και τη σύνθεση της αφίσας, χρειάστηκε να θυμηθούμε κάποια πράγματα και να σιγουρευτούμε για το μήνυμα που θέλουμε να μεταδώσουμε. Θυμηθήκαμε ότι…
... ο όρος “Ολοκαύτωμα” ή “Σφαγή” του Αιγάλεω αναφέρεται στη δολοφονία 96 κατοίκων της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου Αιγάλεω από τις δυνάμεις των Γερμανών στις 29 Σεπτεμβρίου 1944. Η αφορμή για τη σφαγή δόθηκε το πρωί της 29ης Σεπτεμβρίου 1944, με τον τραυματισμό ενός από τους δύο γερμανούς μοτοσικλετιστές τους οποίους συνάντησαν δύο έφηβοι αντάρτες στη γέφυρα του ποταμού Κηφισού. Σε αντίποινα, ακολούθησε, την ίδια μέρα, η εκτέλεση αμέτοχων στο συμβάν κατοίκων της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου -με πρώτους δύο φοιτητές, αλλά και εργάτες. Στη συνέχεια, οι γερμανοί στρατιώτες -αφού επέτρεψαν την αποχώρηση κάποιων γυναικών και παιδιών- απέκλεισαν τη συνοικία του Αγίου Γεωργίου και έκαψαν ζωντανούς στα σπίτια τους άντρες άνω των 15 ετών.
Φυσικά, η αφίσα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα πολύ συντομότερο κείμενο, με τα απολύτως απαραίτητα στοιχεία, με έμφαση στο άδικο και φρικτό έγκλημα και με ιδιαίτερη αναφορά στο μνημείο και τη σημασία του. Ύστερα από συζήτηση καταλήξαμε στο κείμενο της αφίσας, στις φωτογραφίες και τον χάρτη που το πλαισιώνουν, αλλά και στον συνδυασμό του με το υπέροχο ζωγραφικό έργο της συμμαθήτριάς μας Γωγώς Μποταΐτη. Οι αφίσες αναρτήθηκαν σε “πολυσύχναστα” σημεία του εσωτερικού χώρου του σχολείου μας.
(Η αφίσα μας ολοκληρωμένη)
3ο βήμα
Παράλληλα, θυμηθήκαμε τη συγκλονιστική μαρτυρία του Τάκη Χασαπίδη από το “Ολοκαύτωμα”, μια συνέντευξη που είχαμε παρακολουθήσει πέρσι και σκεφτήκαμε ότι αξίζει να μοιραστούμε με όσο γίνεται περισσότερα παιδιά. Οργανώσαμε την προβολή και συζήτηση αυτής της συνέντευξης σε όλα τα τμήματα της Β΄ Γυμνασίου, οι συμμαθήτριες και οι συμμαθητές μας κατέγραψαν σκέψεις και συναισθήματα, διατύπωσαν αγωνίες και απορίες…
4ο βήμα
Σε μια προσπάθεια βιωματικής προσέγγισης όσων παρακολουθήσαμε στη συνέντευξη οργανώσαμε και έναν ιδιαίτερο ιστορικό περίπατο. Καταγράψαμε τα σημεία από τα οποία πέρασε ο 8χρονος ήρωάς μας και ακολουθήσαμε τα βήματά του στους δρόμους του Αιγάλεω. Αξιοποιώντας και συνδυάζοντας τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε, δημιουργήσαμε έναν χάρτη στον οποίο αποτυπώνεται το ιστορικό γεγονός και η πορεία του Τάκη Χασαπίδη (αλλά και η δική μας περιήγηση).
5ο βήμα
Δεν μπορούσαμε να μην κλείσουμε την περιήγησή μας με μια επίσκεψη στο μνημείο. Παρατηρήσαμε την ογκώδη πέτρινη κατασκευή, στις δύο πλευρές της οποίας υπάρχουν ανάγλυφες παραστάσεις, δύο άνδρες, μία γυναίκα και ένα παιδί. Δίπλα μια μαρμάρινη πλάκα με έναν κατάλογο ονομάτων και τίτλο “Στη μνήμη των φονευθέντων στις 24-9-1944 από τους γερμανούς κατακτητές”. Οι δύο άνδρες που βλέπουμε στο ανάγλυφο είναι δύο μαχητές της Αντίστασης, από την άλλη γυναίκες και παιδιά συμμετέχουν στον αγώνα, οι υψωμένες γροθιές αποτυπώνουν την αποφασιστικότητα και την ενότητα. Εδώ, όμως, διαπιστώσαμε ότι κάτι έλειπε… Συγκρίναμε αυτό που βλέπαμε με τις περσινές φωτογραφίες και οι ενωμένες γροθιές δεν υπάρχουν πια, λείπουν από τη μία πλευρά.
Κλείνουμε, λοιπόν, με νέες ερωτήσεις, αλλά και με την προοπτική στο επόμενο διάστημα να σχεδιάσουμε νέες δράσεις που θα συνεισφέρουν στη διατήρηση της μνήμης και στη διάδοση της γνώσης για μια πολύ σημαντική πτυχή της τοπικής ιστορίας μας. Διαπιστώσαμε πάντως ότι η επιδίωξη και εμπέδωση της γνώσης, αυτής μάλιστα που αφορά το παρελθόν και επομένως το παρόν και το μέλλον μας, συνδέεται με τη συναίσθηση της ευθύνης, αλλά και τη συνεχή έρευνα και αναζήτηση.
“Μην αφεθείς να πείθεσαι
μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Έλεγξε το λογαριασμό
εσύ θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι
Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ.” (Β. Brecht, Εγκώμιο στη μάθηση)
Οι μαθήτριες και οι μαθητές που συμμετείχαν: Γαβριήλ Γαβούρας, Νικολέττα Καραγιάννη, Κασσιανή Κλαδούχου, Αιμιλιάνα Μπατή, Δημήτρης Πανόπουλος, Στέλλα Πανοπούλου, Ισμήνη Ρακιτζάκη, Θοδωρής Τσέτσης, Χριστιάννα Τσολάκη, Νίκος Φουσταλιεράκης, Κορίνα Χρυσανθοπούλου.
Οι καθηγήτριες που σχεδίασαν και οργάνωσαν την έρευνα και την πραγματοποίηση των δράσεων: Κωνσταντίνα Τσιώρου, Αμαλία Αναγνωστοπούλου, Βασιλική Γεωργακοπούλου, Αργυρώ Μίχου.
